Ўзбекистон ва бошқа марказий осиёлик меҳнат муҳожирлари Россияни тарк этишга тайёрми?

Марказий осиёлик меҳнат муҳожирларининг ярмига яқини Россиянинг Украинага бостириб киришидан бир ой ўтиб ўз ватанларига қайтишга тайёр. The Diplomat нашри бу жараённи таҳлил қилди.

Меҳнат муҳожирлари томонидан юборилган пул ўтказмалари Қирғизистон, Тожикистон ва Ўзбекистондаги ушбу транзакциялар орқали қўллаб-қувватланадиган оилалар ва мамлакатларнинг умумий иқтисодиёти учун катта аҳамиятга эга. 

Россия марказий осиёлик меҳнат муҳожирларининг аксарияти учун пул ўтказмаларининг асосий манбаси ҳисобланади. Россия ҳам бу давлатларнинг асосий савдо шеригидир. 

Россиянинг иқтисодий фаолияти санкциялар остида қисқара бошлади, бу тенденция давом этиши мумкин. Рубльнинг заифлашиши марказий осиёлик муҳожирлар ва уларнинг оилалари иқтисоди учун дарҳол ва узоқ муддатли таъсир кўрсатади.

Сўнгги ҳисоб-китобларга кўра, Ўзбекистонга юборилган пул ўтказмаларининг 55 фоизи Россиядан келган. Қирғизистон билан бу кўрсаткич 83 фоизга тенг бўлса, Тожикистон билан 58 фоизга етади.

Доллар миқдорида Россиядан Ўзбекистонга пул ўтказмалари Қирғизистон ва Тожикистонга нисбатан ҳамон энг юқори кўрсаткич бўлиб қолмоқда. Бунга чет элга ишлаш учун кетаётган ўзбекистонликлар сони анчайин кўплиги сабабдир. 

2020 йилда ўзбекистонлик муҳожирлар 6,98 млрд доллар, Қирғизистон муҳожирлари 2,4 млрд доллар, Тожикистон муҳожирлари эса 2,18 млрд доллар пул жўнатган. Жаҳон банкининг прогнозларига кўра, 2022 йилда Россиядан пул ўтказмалари ўртача 25 фоизга қисқаради.

Россияда ишсиз қолган ва даромади қадрсизланган мигрантлар Марказий Осиёга қайта бошлади. Тошкент йилнинг биринчи чорагида Россиядан қайтган 133 минг муҳожир ҳақида хабар берган. 

Бироқ таққослаш учун ўтган йилги рақамларни келтирмаган, бу эса муаммонинг кўламини баҳолашни қийинлаштиради. Душанбе эса жорий йилнинг биринчи чорагида Россиядан қайтган муҳожирлар сони 60 337 нафарни ташкил этганини маълум қилган, Бу 2021 йилнинг шу даврига нисбатан 2,6 баробар кўпдир.

Ўзбекистон Давлат миграция агентлиги томонидан ҳозирда Россияда бўлган 15 минг нафар муҳожир ўртасида ўтказилган кенг кўламли сўровда 40 фоизи ишсизлиги ёки Россия рубли қадрсизланиши туфайли Ўзбекистонга қайтиш истаги борини билдирган.

36 фоиз мигрантлар эса доимий иш ўринлари бўлгани сабабли Ўзбекистонга қайтишни режа қилмаганини маълум қилган. Қолган 24 фоизи ҳозирча барқарор иш билан банд эканини ва агар ўз лавозимларини йўқоцалар, Ўзбекистонга қайтишлари мумкинлиги ҳақида хабар беришган.

Марказий Осиё давлатлари Россиянинг иқтисодий муаммоларидан таъсирланган яна бир соҳа бу — савдо. Россия Ўзбекистоннинг энг муҳим савдо ҳамкорларидан биридир. Россиядаги иқтисодий қийинчиликлар муқаррар равишда Ўзбекистонни сотиш ва сотиб олиш учун бошқа бозорларни излашга ундамоқда. Бироқ бу жараён маълум бир вақтни талаб қилади. 

Ўзбекистон, Қирғизистон ва Тожикистон ҳукуматлари меҳнат муҳожирларининг тўсатдан қайтиши мумкинлигидан хавотир билдиришмади. Аммо мутахассисларнинг фикрига кўра, агар муҳожирлар ўз ватанларига доимий равишда қайтишга қарор қилса, Марказий Осиё давлатлари иқтисоди уларни иш билан таминлашга тайёр эмас. 

Марказий Осиёдаги юқори мартабали амалдорлар орасида Россиянинг Украинага бостириб кириши тез орада тугайди ва иқтисодий вазият бундан кейин ҳам ёмонлашмайди деган умид бор.

Ҳамма муҳожирлар қайтиб келмаслиги аниқ, баъзилари эса Россия иқтисодиёти қанчалик ёмонлашмасин, ўз позицияларини сақлаб қолади. Бошқалар эса Марказий Осиёга қайтгандан кўра, бошқа мамлакатларга ўтишлари мумкин. Марказий осиёлик муҳожирларнинг катта қисми қурилиш, етказиб бериш хизматлари ва ҳайдовчилик каби ички иқтисодга жуда боғлиқ бўлган паст малакали ишларда ишлайди. 

Аввалроқ Россияда мигрантларнинг мамлакатдан чиқиб кетиши кузатилаётгани ҳақида хабар берилган эди.