«Валютафурушларнинг ҳийла-найранглари ва харидларнинг кескин ошиши» — Ўзбекистонда рубль билан нималар бўлмоқда?

Аввалроқ Марказий банк (МБ) рубль қадрсизланиши муносабати билан сҳоралар кўраётгани ҳақида хабар берилган эди.

Масалан, барча банкларга валюта курсини белгилашда сотиб олиш ва сотиш курслари ўртасидаги фарқни мақбул равишда сақлаб туриш тавсия этилди.

Бундан ташқари, банкларга курсларини халқаро котировкаларга асосан кун давомида ўзгартириб бориш тавсияси берилди.

Бу Россиядаги Ўзбекистон фуқароларига рублда пул жўнатиш ва ушбу маблағларни мамлакатда исталган валютада олиш имконини беради, — дейди МБ.

Иқтисодчилар муносабати 

Отабек Бакировнинг сўзларига кўра, 3 март кунининг ўзида барча Ўзбекистон банклари рубль сотиб олиш ва сотиш амалиётини жорий қилишди.

Яъни тижорат банкларининг валюта айирбошлаш шохобчалари рубль сотиб олиши ва сотиши шарт. Рубль сотиб олиш ва сотиш курслари шартли маъмурий коридор доирасида амалга оширилади, — дейди у.

Беҳзод Ҳошимовнинг қўшимча қилишича, рубль билан ўзбек сўмини бир саватга қўйиш — рублдаги барча хавф-хатарни сўмга юклаш билан тенг бўлади. 

Минг марта айтган бўлсам-да яна айтаман: бозорга қўйиб бериш керак. Ўзбекистонликлар рублни хоҳласа олишсин, хоҳламаса олишмасин, — дейди иқтисодчиларга.

Отабек Бакиров рубль сотиб олиш ва сотиш бўйича торайтирилган маъмурий коридор, масалан +-1 фоиз қўлланиладиган бўлса, Ўзбекистонга вагонларда рубль киради ва Ўзбекистондан вагонлаб доллар чиқиб кетади, деб таъкидлайди.

Ҳеч ким рубль олиш ва сотишга қарши эмас, бироқ бу мажбурият ҳам бўлмаслиги керак. Мазкур жараён очиқ бозор қоидалари, рублнинг конвертацияси кундан кунга чекланаётгани ва унинг устига ағанаган тоғдек хавфни инобатга олган ҳолда юз бериши лозим, — деб таъкидлайди у.

Бозор муносабати

3 март куниданоқ Марказий банк биринчи марта Ўзбекистонда хорижий валютани сотиб олиш ва сотиш бўйича кунлик статистик маълумотларни эълон қила бошлади.

Мазкур маълумотларда қайд этилишича, 3 март куни ўзбекистонликлар 60 миллион рубль сотиб олган ва атиги 5,4 миллион рублни сотган. Бошқа валюталарда эса бу қадар кучли фарқ кузатилмаган:

Абдулла Абдуқодировнинг таъкидлашича, валютафурушлар қора бозорда долларни сотиб юбориб, рублни катта миқдорда (курс бўйича бир доллар учун 145-150 рубль) сотиб олишмоқда. 

Рубль учун улар аллақачон банклардан доллар сотиб олишган (бир доллар учун 112 рубль курсида). Бундай савдодан олинадиган маржа ҳар бир транзакциядан 29-30 фоизни ташкил қилади.

Бошқачасига айтганда, рублни доллар эвазига сотиб олиб, худди шу рублни банкка сотган валютафуруш ҳар бир минг доллардан камида 290-300 доллар ишлаб олади, – деб ёзади иқтисодчи.

У, шунингдек, энг олғир валютафурушлар катта миқдордаги долларларни Россиядаги ўз қариндошларига ўтказиб беришларини, улар у ерда рублни янада яхшироқ нархда сотиб олиб, Тошкентга қайтариб юборишларини таъкидлади. Бу ҳолатда ҳар бир транзакциядаги соф фойда 50-55 фоизга чиқиб кетмоқда. 

Ўзбекистонда расмий пул ўтказмалари ҳажми ўта пасайиб кетди, ҳамма валютафурушларга ўтиб кетди. Долларлар, асосан, Тошкентдан Россияга жўнатилмоқда, — дейди Абдуқодиров.

Шунингдек, аҳоли ваҳимага берилишни бошлаётгани, сўмдаги маблағларни долларга айлантираётганини ҳам айтиб ўтди. 

Вазият шу тарзда давом этса, кичик хусусий банклар рублнинг қадрсизланиши ортидан катта захираларни йўқотаётгани сабаб, улар эртанинг ўзиданоқ сўмнинг ликвидлигида қийинчиликларга дуч келади, — деб тахмин қилади Абдуқодиров.

Аввалроқ Россиядаги вазият сабаб Ўзбекистонга соя солаётган учта энг катта хавф маълум бўлгани ҳақида хабар берилган эди.