Орол денгизи тубидан кўтариладиган қум ва чанг бўронлари ҳар йили қанча иқтисодий зарар келтириши маълум қилинди

Орол денгизининг тубида юзага келган Оролқум сабаб Қорақалпоғистон ҳар йили 44 миллион доллардан ортиқ зарар кўрмоқда. Бу ҳақда Жаҳон банкининг «Орол денгизининг қуриган тубидаги қум ва чанг бўронларини камайтириш учун Ўзбекистонда ландшафтни тиклашнинг аҳамияти» мавзусидаги тадқиқотида айтиб ўтилган.

Қайд этилишича, Орол денгизининг тубида майдони 60 минг квадрат километрга яқин чўл — Оролқум ҳосил бўлган. Чўлнинг деярли ярми Қорақалпоғистон ҳудудида жойлашган бўлиб, бу ерда 1,8 миллион киши истиқомат қилади. Сўнгги бир неча ўн йилликлар давомида Оролқум қум ва чанг бўронлари манбаига айланган.

Ҳар йили Оролқумнинг қум ва чанг бўронлари Ўзбекистон ва Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатлари кенгликларига 15 миллиондан 75 миллион тоннагача қум, чанг ва туз олиб келади. Оқибатда тупроқ эрозияси ва ҳавонинг ифлосланиши атроф-муҳитга, инсон саломатлиги ва фаровонлигига салбий таъсир кўрсатади.

Оролқумдаги қум ва чанг бўронлари Қорақалпоғистонга ҳар йили 44 миллион доллардан ортиқ (республика ялпи ички маҳсулотининг қарийб 2 фоизи) иқтисодий зарар келтиради. Келгуси 20 йил ичида ушбу вазиятни ҳал қилишда ҳаракатсизлик минтақага 840 миллион долларга тушиши мумкин.

Қум ва чанг бўронлари инсон саломатлиги ва қишлоқ хўжалигига салбий таъсир кўрсатади ва ўсимлик етиштиришда йилига ўртача 11,6 миллион доллар зарар келтириши мумкин.

Орол денгизи тубининг катта қисмини қурғоқчиликка чидамли ва тупроқдаги туз миқдори юқори бўлган маҳаллий дарахт, бута ва ўтларни экиш орқали тиклаш мумкин.

«Агар тўғри режалаштирилса, Орол денгизи тубидаги ландшафтларни тиклаш жараёни Орол денгизининг собиқ қирғоқларидан 100-200 километргача бўлган масофада ҳаво ифлосланишининг сезиларли даражада камайишига олиб келиши мумкин. Бу маҳаллий аҳоли саломатлиги ва фаровонлигини оширишга олиб келади.

Оролқумдаги ландшафтларни қайта тиклаш чора-тадбирлари йилига 39 миллион долларга яқин қўшимча фойда келтириши мумкин. Бу Қорақалпоғистон ялпи ички маҳсулотининг 1,9 фоизига тенг ҳисобланади.

Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистонда ҳар йили табиий офатлар ўртача 1,4 миллион кишига таъсир ўтказган ҳолда, 3 миллиард долларга яқин зарар етказади.