Қозоғистон «Росатом» билан АЭС қуриш бўйича музокаралар олиб бормоқда

Қозоғистон атом электр станцияси (АЭС)ни қуриш масаласини кўриб чиқмоқда, деди «Астана» халқаро молия маркази бошқарувчиси Ғайрат Келимбетов «Коммерсантъ»га берган интервьюсида.

Қозоғистон ҳукумати ҳозир 70 фоизи кўмирга қарам бўлган энергетика саноатини декарбонизация қилиш (углероддан фойдаланишни камайтириш) ниятида. Қозоғистон ноябрда Глазгода бўлиб ўтган COP26 иқлим саммитида бир қатор мажбуриятларни зиммасига олган.

Мамлакатда 2030 йилга келиб CO2 газлари ажралиб чиқишини 15 фоизга камайтириш, 2060 йилга келиб эса углерод нейтраллигига эришиш режалаштирилган. Иқлим бўйича ўз мажбуриятларини бажариш учун Қозоғистон бир неча йўналишда қадамлар ташлайди, дейди Келимбетов.

Кўмирга қарши атом

Хусусан, қайта тикланадиган энергия манбаларига сармоя жалб этиш — муҳим қадамлардан бири. Бироқ қуёш ва шамол электр станциялари кўмир ўрнини тўлиқ боса олмайди, деди «Коммерсантъ» суҳбатдоши.

«Бизга қаердадир газ зарур, бу масалада ‘Газпром’ (Россия компанияси) билан ҳамкорлик қиляпмиз, лекин, катта эҳтимол билан, Қозоғистон атом электр станциясини қуриши керак бўлади. Бу борада ҳозирданоқ, жумладан, ‘Росатом’ (Россия давлат компанияси) билан ҳам музокаралар олиб бормоқдамиз», — дея қўшимча қилди Келимбетов.

Унга кўра, Қозоғистон кўмирга муқобил бошқа энергия манбаларини қидирмоқда. Бирлашган Араб Амирликлари билан қайта тикланадиган энергиядан фойдаланиш юзасидан қўшма лойиҳалар бўйича қарор қабул қилинган. 2 ГВт қувватга эга қуёш ва шамол электр станцияларини яратиш режалаштирилган.

Бундан ташқари, Қозоғистон 10 та шаҳардаги кўмир электр станцияларини газга ўтказмоқда. 2030 йилгача қайта тикланувчи энергия манбаларининг ролини 3 фоиздан 15 фоизга, газникини 20 фоиздан 38 фоизга ошириш режалаштирилган, деди Келимбетов.

Атом энергетикасига ижобий томондан қаралса, унинг ривожланиши электр энергияси ишлаб чиқаришда кўмирнинг улушини янада камайтиришга ёрдам беради.

Кўмирдан воз кечишдан ташқари, декарбонизация электр энергетикаси учун нефть ва газ экспортидан даромад олишнинг эски моделини янги иқтисодиётнинг янги роли билан алмаштиришни назарда тутади. Шу билан бирга, электр энергияси тарифларининг ошиши кутилмоқда, деди молиявий марказ бошқарувчиси.

Унинг қўшимча қилишича, тарифларнинг кўтарилиши «аҳоли ва саноат учун яхши янгилик эмас», иқтисодиётнинг рақобатбардошлиги эса пасайиши мумкин. «Аммо бу ҳақиқат», деб хулоса қилди Келимбетов.

У шунингдек, Россия ва Марказий Осиё мамлакатларига умумий энергетика маконини тиклашни таклиф қилди. Бундай ҳаракат мавсумий электр энергияси тақчиллиги муаммосини ҳал қилишга ёрдам беради, дея қўшимча қилди у.

1973—1999 йилларда Қозоғистоннинг Ақтау шаҳрида 350 МВт қувватга эга атом электр станцияси ишлаган, ҳозирда у электр тармоғидан узилган. Мустақиллик йилларида янги АЭС қуриш бўйича таклифлар бир неча бор илгари сурилди.

Бироқ таклифлар жамият, хусусан, ядровий синовлардан жабрланган шахсларнинг ташкилотлари томонидан қаршиликка учраган. Бундан ташқари, кўплаб қозоғистонликлар келажакда Ўзбекистонда АЭС қурилиши мумкинлигидан ҳам хавотир билдирган.

Қозоғистон президенти Қосим-Жўмарт Тўқаев 2021 йил ноябрь ойида ҳукумат эртами кечми АЭС қуриш бўйича бир қарорга келишини маълум қилган эди. Мамлакатда электр энергияси тақчиллигининг дастлабки белгилари аллақачон сезилмоқда, дея қўшимча қилган у.

Қозоғистон Миллий фаровонлик жамғармаси раҳбари Алмасадам Саткалиэвнинг сўзларига кўра, янги АЭСни қуриш учун энг қулай жой – Балхаш кўли бўйидаги Олмаота вилоятининг Улкен шаҳарчаси.