Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) ҳомийлигида вакциналарнинг дунё бўйлаб адолатли тақсимланишини таъминлаш учун йўлга қўйилган COVAX дастури ўз мақсадларига эриша олмади. Камбағал ва бой мамлакатлар ўртасидаги вакцина тенгсизлиги билан боғлиқ вазият деярли ўзгаришсиз қолди, деб ёзмоқда Meduza.
COVAX дастури пандемиянинг энг бошида — 2020 йилнинг апрель ойида ташкил этилган. Унинг мақсади «вакцина миллатчилиги»га йўл қўймаслик эди, чунки препаратларни ишлаб чиқарувчи давлатлар, биринчи навбатда, ўз аҳолисини керагидан ортиқ вакцина билан таъминлаб, шундан кейингина экспорт қилади. Мисол учун, 2009 йилда H1N1 гриппи пандемияси бошланганидан олти ой ўтса ҳам аксарият камбағал мамлакатларга юборилган вакциналар дозаси фақат АҚШда қўлланган дозалардан камроқ эди. Ушбу касаллик бошида тахмин қилинган даражада жиддий эмаслиги маълум бўлгандан сўнггина, вакцина етказиб беришлар узил-кесил мунтазамлашган.
COVAX шу каби муаммоларни ҳал қилишга қаратилганди — жами 190 дан ортиқ мамлакатлар вакцина берувчи ва олувчилар сифатида ташаббусга қўшилган. Бироқ амалда деярли бошиданоқ ишлар режадагидек кетмади: Moderna ва Pfizer билан музокаралар шартларга оид келишмовчиликлар туфайли чўзилди, Ҳиндистонда эса коронавируснинг баҳорги эпидемияси COVAX таркибидаги энг йирик вакцина ишлаб чиқарувчи Ҳиндистон зардоб институтининг экспортини вақтинча чеклаб қўйди, натижада дастур 400 миллион дозадан қуруқ қолди.
COVAX’нинг ёмон ишлашига яна бир сабаб логистика эди. «Катта йигирмалик» давлатлар ташкил этган коронавирусга қарши вакцинадан тезда фойдаланиш (АCТ) ташаббуси вакили Фифа Раҳмоннинг айтишича, COVAX кураторларининг хатти-ҳаракатлари кўпинча улар вакцина юборган мамлакатлар ҳукуматининг ҳаракатлари билан мувофиқлашмас эди. Шу сабабли, аксарият камбағал мамлакатлар юклар ҳақида кутилмаганда хабар топар, препаратларни ташиш ва сақлаш билан боғлиқ муаммоларни тезда ҳал қила олмагани учун минглаб дозаларни ташлаб юборишга мажбур бўларди.
Натижада декабрь ойининг ўрталарига келиб, аксарият Африка мамлакатларида аҳолининг 5 фоиздан камроғи эмланган бўлса, Буюк Британияда бу кўрсаткич ҳозир 70 фоиздан, АҚШда эса 60 фоиздан юқори. COVAX’нинг 2021 йил охиригача муҳтож мамлакатларга икки миллиард доза вакцина етказиб бериш мақсади кейинги йилга сурилди. 2021 йил натижаларига кўра, унинг учдан бир қисми ҳам бажарилмаслиги мумкин.
Энг қашшоқ мамлакатларни вакцина билан таъминлашдаги тенгсизликлар узоқ муддатли ижтимоий-иқтисодий оқибатларга олиб келиши мумкин, дея қайд этади Wired нашри. Масалан, эмлаш даражасининг пастлиги ва бунинг натижасида давомли локдаунлар болаларнинг узоқ вақт мактабдан қолишига олиб келади, бу эса уларни мажбурий меҳнатга жалб этилиши хавфини оширади. Паст ва ўрта даромадли мамлакатларнинг соғлиқни сақлаш тизимидаги ортиқча юк эса оналар ўлимини қарийб 40 фоизга оширган.
Изоҳ (0)