Чанг бўрони фавқулодда ҳолат эълон қилиш учун асос бўла олмайди — ФВВ

Ўзбекистонга 4 ноябрь куни Урал томондан совуқ ҳаво оқими, у билан бирга кучли шамол кириб келиши оқибатида (шамол тезлиги Тошкентда сониясига 15 метргача, Бухоро, Навоий, Жиззах вилоятларида эса 25 метргача кучайган) мамлакатнинг бир қатор ҳудудларида, хусусан, Тошкент шаҳрида чанг-қум бўронлари кузатилди. «Ўзгидромет» маълумотларига кўра, шу куни соат 21:00—23:00 оралиғида Тошкент ҳавосидаги чанг рухсат этилган миқдордан 30 баробаргача ошиб кетди ва ҳавосининг ифлосланиши даражаси бўйича Ўзбекистон пойтахти дунёда биринчи ўринга чиқди. Чанг 8 ноябрга келибгина чекинди, унгача пойтахт аҳолиси салкам тўрт кутилмаган ноқулайлик гирдобида қолди (масалан, Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра, 5 ноябрдан 6 ноябрь соат 6:00 га қадар тез ёрдамга бўлган 4110 та чақириқдан 709 тасида фуқаролар нафас олиш билан боғлиқ муаммолардан шикоят қилган).

Бундай чанг-ғубор ҳодисаси Ўзбекистон тарихида кузатилмаган, буни ваколатли органлар ҳам эътироф этди. Шу боисдан жамоатчиликда ҳақли савол туғилди — тарихда кузатилмаган бундай табиат ҳодисаси фавқулодда ҳолат ҳисобланмайдими ва бунда аҳолига фавқулодда ёрдам кўрсатилиши керак эмасмиди? Фавқулодда вазиятлар вазирлиги масъули Самандар Ҳикматуллаев «Дарё» мухбири билан суҳбатда ушбу саволга жавоб бераркан, чанг бўрони кузатилган кунларда Фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бундай вазиятларда ҳаракат қилиш давлат тизими (ФВДТ) томонидан қандай ишлар амалга оширилганига ҳам тўхталиб ўтди.

«Конституциянинг 93-моддасида фавқулодда ҳолатни жорий этиш тартиби белгиланган бўлиб, 4—6 ноябрь кунлари Тошкентда кузатилган чанг тарқалиши фавқулодда ҳолатни жорий этиш учун асос бўлмайди. Ушбу ҳодиса фавқулодда вазият сифатида рўйхатга олиниб, фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилиш бўйича тадбирлар ўтказилиши, мониторинг юритилиши ташкил этилди», — деди ФВВ вакили Самандар Ҳикматуллаев.

Хусусан, чанг бўрони кузатилган кунларда ФВВ ҳудудий бошқармалари ва таркибий тузилмалари, ФВДТ таркибига кирувчи вазирлик ва идораларнинг куч ва воситалари юқори тайёргарлик режимига ўтказилган. 4—5 ноябрь кунлари Бухоро, Жиззах, Сирдарё ва Тошкент вилоятларида кучли шамол оқибатида ижтимоий, иқтисодий ва коммунал соҳа объектларига етказилган зарар оқибатларини бартараф этиш чоралари кўрилган.

Маълумотларга кўра, кучли шамол оқибатида жами 3138 метр квадрат том қисмига зарар етган, 1,2 минг метр электр симлари, 150 метр газ тармоғида узилишлар юз берган, кўплаб дарахтлар синиб, қулаган — ФВВ таркибий тузилмалари ва ФВДТ таркибига кирувчи ташкилот ва идоралар томонидан ушбу ҳолатлар бартараф этилиб, бинолар том қисмининг 875 квадрат метр майдони қайта тикланган.

12 ноябрь куни Тошкент шаҳрининг чанг билан ифлосланиши масалаларига бағишланган муҳокама йиғилиши ўтказилиб, 12 та вазирлик ва идораларнинг масъул мутахассислари томонидан келгусида бу каби ҳолатларнинг оқибатларини камайтириш бўйича тегишли тадбирлар белгиланган. «Ўз ўрнида, қайд этиш жоизки, чанг бўрони билан боғлиқ бу каби ҳодисалар инсон омили ва ихтиёрига боғлиқ бўлмаган, табиат қонуниятларига асосланган ҳолда кечади, яъни уни тўхтатиш ёки бартараф қилиш инсон қўлида эмас», — дея қайд этиб ўтди Самандар Ҳикматуллаев.

ФВВ вакилининг NASA маълумотларига таяниб таъкидлашича, ғайриоддий чанг бўрони юзага келишига тезлиги соатига 55 милягача кучайган антитциклон сабаб бўлган —бўроннинг бир қисми Қозоғистоннинг Туркистон вилояти шимоли-шарқидаги қуриган деҳқончилик ерлари, яйловлар ва ўтлоқлардан келиб чиққан (аввалроқ бу ҳақда Тошкент шаҳар ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев ҳам фикр билдирган эди).

Маълумот учун, Ўзбекистонда ҳозирги кунда фавқулодда ҳолат тўғрисида қонун йўқ. Бундай қонунни қабул қилиш бўйича дастлабки уриниш 2016 йилда бўлган, бироқ якунда лойиҳа муҳокамадан нарига ўтмаган эди. 2021 йил мартида Олий Мажлис Қонунчилик палатаси «Фавқулодда ҳолат тўғрисида»ги қонунни биринчи ўқишда қабул қилган. Сенатнинг 18 ноябрь куни чақирилган 21-ялпи мажлисида конституциявий қонун мақомини олган мазкур ҳужжатни кўриб чиқиши кўзда тутилган эди.