1938 йилнинг 4 октябри — нафақат ўзбек адабиёти ё маданияти, балки бутун Ўзбекистон тарихидаги энг машъум саналардан бири. Шу куни Тошкентда миллат даҳолари — Абдурауф Фитрат, Абдулла Қодирий ва Абдулҳамид Чўлпон отиб ташланган эди. «Дарё» ушбу уч улуғ мутафаккир хотирасига ҳурмат рамзи сифатида уларнинг йиллар ўтса-да ўз аҳамиятини йўқотмаган журналистик материалларини қайта эълон қилиб боради.
Оғзингга қараб гапир
Ҳангама
«Туркистон»нинг 36-сонида «Мухбирларимиздан» биттаси бир нарсани ёзибдирким, ўқуб кўриб нах мухбирнинг оғзини ёриб юборғум келди.Ахир, уйинг куйгур, сағал оғзингга қараб гапир-да:
— «Исрофлик тўй…» «Самарқандда ўртоқ Қурби ўғулларини кестирди, уч-тўрт кун тўй берди, бир-икки миллиард пул кетди… Тўйға исроф қилған ақчаси-ю! «Кўмак» уюшмасига берганда фалон бўларди…»
Заб куракда турмаған ваҳмаларни қилибсан-да, иним! Сенинг «Кўмак» уюшманг бизнинг мулла Қурбининг кори хайрига қанча кўмак берди? Оғзинг бўлса гапир-чи, бетийиқ! Ва ё бу вағир-вуғуринг мулла Қурбининг тўйиға қилған тўёнангми? Ҳайф сенга-э!
Самарқандлик мулла Қурби билан камина тошкандлик мулла Жулқунбойнинг оналари нима учун туғуб ташлади? Доячимиз нима деб танғлайимизни кўтарди?
— Яхши бойларға куёв бўл, увалик-жувалик бўл, ўғулларингнинг тўй-томошасини кўр!..
Аммо «Тўй қилатурған пулингни ‘Кўмак’га бер!» дейилмабди-ку? Бас, шундай бўлғандан кейин биз ҳам беш кунлик дунёда бола-чақамизнинг орзу-ҳавасини кўрайлик. Чиқ эшикка-э, туф бетингга-э… Мухбир деган ҳар бир маза-бемазани хабар деб газетага ёзавермайдир. Андиша керак, риоя керак. Агар мен шундақанги беандишалик қилиб ёзаберсам-чи, нах бутун Тошкандни кийиб юбораман. Тағин меним ёзғанларимнинг энг кичкинаси туядек бўлур. Йўқ, мен сенларга ўхшаш беандиша эмасман. Агар мен беандиша бўлсам:
— Фалон даҳанинг бошлиғи, писмадончи ўртоқнинг ўзининг ёшғина хотунининг устига яна бир хотун олмоқ ҳаракатида бўлуб юрганини яхши биламан, шуни ёзсам бўлмасми эди?
Агар мен риоясиз бўлсам:
— Туппа-тузук ишбоши, яхшиғина онги бор бир тавия ўртоғим қайдандир пул топиб, иморат солди, унинг кетидан гуваладек пул исроф қилиб, ҳовли тўйи ҳам қилиб берди. Ўртоғимнинг қилган иши қип-қизил жиннилик, деб газетага ёзсам қўлимдан келмасми эди?
Агар мен андиша қилмасам;
— Эски шаҳардаги солинатурған театру биносининг мубоширлари кам харжу болонишин1 деб «Жангоҳ»га солиб берган театруларида қурбақалар театр-у бошладилар деб хабар ёзмасми эдим.2
Агар Эски шаҳардаги пули кўпайган хунасаи нотантиларнинг бир оз андишалари бўлса:
—Беш кунлаб айқиртириб қилған тўйимизни, ўн миллиардлаб тўйга қилган исрофимизни маҳалламиздаги кўксини захга бериб ёткан оч-оғриққа бериб, олқишларини олсақ бўлмасму? — деб андиша айламасми эдилар?
Ҳар ҳолда оғизға қараб гапириш керак. Бунинг устига бир чимдим андиша ҳам керак.
Сўз узоқ эрди, мухтасар қилдиқ. Ёмон кўб эрди, муттаҳам қилдиқ.
Ҳозирча хайр.
Абдулла Қодирий
Ушбу мақола «Жулқунбой» тахаллуси билан «Туркистон» газетасининг 1922 йил 26 декабрь 41-сонида босилган.
1 Кам харжу болонишин — харажати оз, кўриниши ҳашаматли.
2Бу кичкинагина театр Эски Жўвадаги болалар театрининг жанубий ён бошида бўлган, 1940 йиллар арафасида бузиб юборилган.
Изоҳ (0)