2001 йил 28 февралда Тожикистоннинг «Ленинобод ҳақиқати» газетасида Ҳ.Мелибоев имзоси билан «Эҳтиёт бўлинг, азизлар!» деб номланган каттагина мақола эълон қилинади. У қуйидагича бошланади:
«Тожикистон ва Ўзбекистон жумҳуриятлари орасидаги чегара минтақаларидан тарқалаётган хабарлар: мина портлашлари оқибатида ҳалок бўлганлар ва ярадор бўлаётганларнинг кулфатли рўйхати ўсиб бормоқда. Исфара, Ашт, Панжакент, Ўратепа, Ғончи яна Исфара... Биргина Исфара раёнида кейинги ярим йилда беш ёки олти марта фожиа юз берди. Бир неча киши — аёллар, болалар, йигитлар ҳалок, ўнлаб одамлар ярадор бўлди. Нега шундай бўлмоқда? Ким айбдор бунга?».
Бу ерда гап 1990 йилларда Шимолий Тожикистоннинг Исфара, Конибодом, Ашт ва Панжакент туманларининг Ўзбекистон билан чегарадош ҳудудлари миналаштирилиши ва у келтирган инсоний кулфатлар ҳақида кетмоқда. Аслида чегарани миналаштиришга ўтган асрнинг 90 йиллари бошларида Тожикистонда кечган сиёсий нотинчликлар сабаб эди. Бироқ сиёсий вазият тинчиб, ҳаёт ўз йўлига тушиб кетгандан кейин ҳам деярли 20 йилдан ортиқ вақт мобайнида бу ерлар «ўлим ҳудуди» мақомини ўзгартирмади. Нега?
Чунки сиёсат шундай эди. Эт билан тирноқ бўлиб келган икки халқни нафақат совуқ сиёсий муносабатлар, балки миналар бир-биридан нари қилиб турарди. Расмий маълумотларга қўра, ўзбек-тожик чегарасида 200 дан ортиқ тожикистонлик минадан жабрланган. Ота-оналар фарзанд доғида куйган, гўдаклар ота ё она меҳридан мосуво бўлган...
Президент Шавкат Мирзиёев куни кеча Самарқанд вилоятида бўлиб ўтган учрашувда ҳам чегарадаги миналарни эслаб, «Тожикистон билан чегаралар масаласида уч соат ўтириб, 20 йилда ҳал бўлмаган масалаларнинг 99,9 фоизини бирданига ҳал қилдик», деди. Дарҳақиқат, Ўзбекистонда 2016 йилги ўзгаришлардан сўнг, бу масала кун тартибига жиддий қўйилди ва ҳудудлар миналардан тозаланди. Қуйида яқинлари, жигари, фарзандлари минада портлаб ҳалок бўлган юзлаб тожикистонликлардан бири Эсонали Мамажоновнинг армонли хотираси билан танишиш мумкин.
Жигарбандим жонсиз эди...
— Ўша куни тунда хабар келганидан сўнг, биз 10 кишидан ортиқ яқинларимиз билан уларни қидириб тоққа йўл олганимизда ҳали қалбимизда умид учқунлари сўнмаган эди, — дея ҳикоя қилади тоғга овга деб чиқиб кетиб, портлашда ҳалок бўлган Сайфулла Мамажоновнинг отаси Эсонали Мамажонов. — Зора, тирик бўлса, деб ўйлардим. Соат тунги 12 лар, жуда совуқ эди. Бунақа маҳалда тоғда бирон нарса қидириб топиш қийин эканлигини яхши биласиз. Хайрият, мина портлаган ерда тош чироқ ёниқ қолдирилган экан. Узоқданоқ ўша нурга кўзимиз тушиши билан ўша ёққа қараб ошиқдик. Бунақа лаҳзаларда одамнинг ичидан нима ўтаётганини ўзи ҳам билмас экан. Чироқнинг ёруғида қарадим... жигарбандим жонсиз эди. Ўзимни унинг устига отарканман, уни бу ерга етаклаб келган фалокат ҳақида қанчалик куюниб ўйламай, энди фойдаси йўқ эди.Ўғлим Сайфулланинг энди бошини икки қилиш ниятида эдик. Воқеа жойида Сайфулла билан бирга ҳалок бўлган Баҳриддин Исмоналиев эди. Фарзандлари етим, умр йўлдоши бева қолди. Уруш майдонидан ҳалок бўлган шеригини елкага олган аскар каби биз уларни елкамизда кўтариб, 3 километр масофада пастгача олиб тушдик. Экспертиза пайтида маълум бўлишича, «осколка» баданга 15 сантиметр чуқурликда кириб кетган экан. Кимсасиз тоғ бағрида ярим тунда оғриқнинг зўридан додлаб ётганларнинг ноласини тасаввур этмасликка ҳаракат қиламан, хаёлимга келиб қолган маҳалида эса кўзёшларимни тиёлмайман.
Мана, орадан шунча йил ўтди, аммо фарзанд доғи унутилмас, дард эскирмас экан. Мен 71 ёшдаман. Яйпандан уйланганман. Тўрт нафар ўғил, бир нафар қиз ўстириб, вояга етказдик. Ҳаммаси жойида эди. 2001 йил 6 февралда содир бўлган воқеа барча оила аъзоларимиз қалбига оғир жароҳат солиб кетди. Турмуш ўртоғим шу воқеадан кейин анча бетоб бўлиб, ўзига келолмади. Ҳозир унинг кўнглига қарайман.
Мана, ҳозир ҳам Яйпанга қариндошлариникига кетган. Чегаранинг у томонига ўтиш худди қўшни қишлоққа бориб келишдай гап бўлиб қолди. Ҳозир у кунларни кўпчилик унутгандай, бу борди-келдилар, бемалолчиликлар ўз-ўзидан бўлгандек туюлади. Аслида ундай эмас. Шу чегаранинг тоғ зонасида қанча-қанча одамларимиз минада портлаб, ўлиб кетганини, фарзандлар етим, биз каби ота-оналар фарзанд доғида куйиб қолганини бошидан ўтказган билади. Шунинг учун мен, аёлим дастурхон бошида доим икки давлат ўртасида йўлларни очиб қўйган Ўзбекистон Президент Шавкат Мирзиёев ҳаққига дуо қиламиз.
Бугун чегараларимиз миналардан тўлиқ тозаланган. Фарзандларимиз, набираларимиз тоғга ўтин-чўпми ё сайру саёҳатгами кетса юрак ҳовучлаб ўтирмаймиз. Ахир, қайдадир бир одамнинг кўз ёши беҳуда оқса, унинг уволи барчага тааллуқли бўлади, дейишади-ку?! Шавкат Мирзиёев оддий халқни, унинг ташвишларини яхши билганлари учун ҳаммага яхшилик қиляпти. Шу боис, биз дуоларимизда у кишининг номларини кўп-кўп тилга оламиз, токи фарзандларимиз, келгуси авлод ҳам бизни фалокат-у ташвишлардан ким қутқарганини яхши билсин, у кишидек инсонпарвар бўлиб улғайсин.
Изоҳ (0)