Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон Марказий банк раҳбари Наси Агбални ишдан бўшатганидан кейин 22 март куни бошланган савдолардан сўнг, турк лираси долларга нисбатан 15 фоизга қадрсизланди. Ўша вақтда лира курси 8,34 долларга тушган, кун давомида эса бир АҚШ доллари учун 7,92 лира кўрсаткичини қайд этган. 19 март куни бир турк лираси 7,19 долларни ташкил этаётганди.
26 март ҳолатига кўра, доллар курси, тахминан, 7,99 лирани ташкил этмоқда. Шундай қилиб, турк валютаси Наси Агбал Марказий банкка раҳбарлик қилган тўрт ой давомида эришган ўсишини йўқотди. Бу ҳақда The Bell нашрига таяниб, «Gazeta.uz» хабар берди.
Нима бўлди?
Туркия Марказий банки 18 март куни инфляцияни ушлаб туриш мақсадида (ҳозирда 15,5 фоиз) асосий ставкани 2 поғона кўтарди — 17 фоиздан 19 фоизга ва қаттиқ пул-кредит сиёсати зарурлиги борасида баёнот билан чиқди. Орадан икки кун ўтгач, Эрдўғон Агбалга истеъфо бериб, Шаҳоб Кавжиўғлини — банк иши профессори ва ўзининг партиядошини регулятор раҳбари этиб тайинлади. Шунда у юқори ставкалар билвосита юқори инфляцияни келтириб чиқариши, бу эса президентнинг нуқтаи назарига мос келишини маълум қилди (ва кўплаб замонавий иқтисодий назарияларга зид).
Financial Times’нинг ёзишича, Агбалнинг ишдан бўшатилиши кўплаб маҳаллий ва хорижий инвесторларни шокка туширди, чунки улар улар регулятор собиқ раҳбарининг Туркияни янада консерватив пул-кредит сиёсатига йўналтириш тўғрисидаги қарорларини мамнуният билан қабул қилиб келаётганди.
«Наси Агбалнинг Марказий банкдан четлатилиши орқали Туркия институционал ишончнинг сўнгги ёрқин лангарларидан айрилмоқда. Туркия тез орада янги валюта инқирози йўлига тушиб қолиши мумкин», — дейди Société Générale француз молиявий конгломерати стратеги Феникс Кален.
Агбалнинг сиёсати (ўсаётган инфляцияга қарши курашда ставкаларни кўтариш) йил бошида лирани ривожланаётган бозорлар учун энг жозибадор валютага айлантирган ва спекулятив бўлса-да, капитал оқимига сабаб бўлганди. Bloomberg’нинг кўрсатишича, Агбал тўрт ой давомида раислик қилган вақтида лира бир доллар учун 8,5 дан 7 лирагача қимматлашган, хорижий инвесторлар 4,7 миллиард долларлик турк акциялари ва облигацияларини харид қилган, валюта своплари орқали капитал оқими 14 миллиард долларни ташкил этган.
Financial Times маълумотларига кўра, Туркия Марказий банки раҳбариятининг кутилмаганда ўзгариши босим остида қолган ривожланаётган бозорларнинг оғир вақтида содир бўлган, чунки АҚШ долларида ва бошқа ривожланаётган мамлакатлардан қарз олиш қиймати ошган. Бундан аввал Россия ва Бразилия инфляцияни ушлаб қолиш мақсадида асосий ставкалар кўтарилганини эълон қилганди.
Лиранинг девальвацияси Ўзбекистонга қандай таъсир кўрсатади?
Ўзбекистон Марказий банки турк лирасининг девальвацияси ва унинг ўзбек сўмига эҳтимолий таъсирлари бўйича изоҳ берган.
Давлат статистика қўмитасининг маълумотларига кўра, 1 март ҳолатига кўра, Туркия Ўзбекистоннинг катталиги бўйича тўртинчи савдо шериги ҳисобланади (мамлакатларнинг умумий савдо айланишидаги улуши 6,2 фоиз). Хусусан, 2020 йилда Туркия билан ташқи савдо айланмаси 2,1 миллиард долларни ташкил этган. Туркияда 1,08 миллиард долларлик товар ва хизматлар импорт қилинган бўлса, 1,02 миллиард долларлик экспорт амалга оширилган.
Бундан ташқари, 2020 йилда Туркиядан Ўзбекистонга 341 миллион долларлик пул ўтказмалари амалга оширилган, бу умумий пул ўтказмаларининг 5,7 фоизини ташкил этади.
Март бошидан буён турк лирасининг курси долларга нисбатан 8,7 фоизга қадрсизланди (1 АҚШ доллари учун 7,43 дан 7,98 лирагача), шу билан бирга, 22 март кунги курс тебранишлари 8 фоизга етган.
Марказий банкнинг таъкидлашича, турк лирасининг кескин девальвацияси, шунингдек, 2020 йилнинг ноябрида ҳам кузатилган. Ўшанда лира 1 АҚШ доллари учун максимум 8,53 лирагача девальвацияга учраган.
«Ички талаб ва таклиф омилларининг барқарорлигини, шунингдек, иқтисодиётдаги у қадар юқори бўлмаган девалвацион кутувларни инобатга олган ҳолда қисқа муддатли истиқболда турк лирасининг ҳозирги девальвациясини сўм курсига таъсири минимал бўлади», — дейди Ўзбекистон Марказий банки.
Изоҳ (0)