1945 йил 19 февралда урушлар тарихида ғайритабиий ва аянчли ҳодиса рўй берди. Бир тўда тимсоҳ ботқоқлар орқали инглизлардан қочишга уринаётган мингга яқин япон аскарларини еб қўйди. Бугун «Дарё» ушбу воқеа тафсилотлари ҳақида ҳикоя қилади.
Буюк Британиянинг Бирма мустамлакаси (Мьянма) 1941 йил декабрда Иккинчи Жаҳон урушига кирган Япония учун стратегик аҳамиятга эга эди. Рамри жанги Япония императори томонидан қўлга киритилган Акяб шаҳридан 110 км жанубда, Бирма қирғоғида жойлашган Рамри оролида 1945 йил 14 январдан 22 февралгача – олти ҳафта давом этди. 1945 йил январь ойида инглиз-ҳинд иттифоқчилари Рамри ва унга қўшни бўлган Чедуб оролини қайтариб олиш учун ҳужум бошлашди.
Аслида, инглизларнинг оролда қамал қилинган японлар устидан қўлга киритган ғалабаси у қадар ҳам стратегик аҳамиятга эга эмас эди, аммо ботқоқдан кечиб ўтаётган япон аскарларининг йиртқич тимсоҳлар ҳужумига учраши ушбу жангни тарихга муҳрлади. Япон аскарларнинг аксарияти заҳарли ҳашаротлар ва илонлар ҳужумидан, бошқалари очликдан ва тоза сув етишмаслигидан вафот этди. Аммо энг кўп сонли аскарлар маҳаллий ботқоқларда яшовчи улкан тимсоҳлар ҳужуми оқибатида ҳалок бўлишганди. Жангда қатнашган британиялик аскар Брюс Стенли Райтнинг сўзларига кўра, оролда бўлган мингдан ортиқ япон аскарлари орасидан фақат 20 нафаригина инглизлар томонидан асирга олинади ва улар шок ҳолатида бўладилар.
Гап шундаки, асирга олинмай қолган яна 1215 киши ботқоқлардан ўтишга ҳаракат қилаётганда тимсоҳларга ем бўлган. Райт воқеани шундай тасвирлайди:
«1945 йил 19 февралнинг тунида ҳар қандай жангчи бошидан кечириши мумкин бўлган энг ёмон ҳодиса юз берди. Ботқоқликнинг зулмати аро ваҳший милтиқларнинг ўқ овозлари янгради, лекин уларни японларнинг бақириқлари босиб кетди, улар улкан судралиб юрувчиларнинг тишлари орасида ҳалок бўлдилар».
Тўғри, милтиқлар у қадар ҳам фойдасиз қурол эмасди, аммо улар оғирлиги бир ярим тонна келадиган йиртқичларни тўхтатиб қолиш учун ўта ожизлик қиларди. Бундан ташқари ботқоқлик ҳам тимсоҳлар учун етарлича мустаҳкам ҳимоя воситаси вазифасини ўтаган эди.
Гиннеснинг рекордлар китобида тимсоҳлар ҳужуми билан боғлиқ ушбу ҳодиса «дунёдаги тимсоҳлар билан боғлиқ бўлган энг даҳшатли офат» ва «тимсоҳ ҳужуми натижасида энг кўп одам қурбон бўлган воқеа» деб тан олинди.
Япония армияси полковниги Ясу Юнуко ўзининг махфийлаштирилмаган ҳисоботида қуйидагича гувоҳлик беради:
«Рамри мангров ботқоқларидан ўша бўлинмадан атиги 22 аскар ва 3 зобит тирик қайтди».
2 ойдан сўнг текширув ўтказган ҳарбий трибуналнинг махсус комиссиясининг текшируви шуни кўрсатдики, 3 квадрат километр майдонга эга бўлган ботқоқ зонасидаги суюқликнинг 24 фоизи инсон қони бўлиб чиқади.
Воқеанинг чиндан ҳам содир бўлган ёки йўқлиги бир қанча шубҳаларга сабаб бўлган. Сабаби бир ботқоқда юзлаб тимсоҳларнинг тўпланиши ўлжани тақсимлай олиш жиҳатидан ҳам, урғочиси билан муносабат жиҳатидан ҳам ҳақиқатга у қадар тўғри келмаслиги мумкин. Тарихчи Фрэнк Маклин Бирма кампаниясига бағишланган китобида даҳшатли қирғин тарихини ёритувчи асосий далилларни ва айниқса, аскар Райтнинг воқеани талқин этиш услубини рад этади. Маклинннинг сўзларига кўра, ўша пайтда Райтнинг оролда бўлганлиги тўғрисида ҳужжатли далиллар йўқ. Бундан ташқари, тарихчи тимсоҳларнинг ҳужуми ҳақидаги «афсона»нинг илмий нуқтаи назардан қоидаларга қарама-қарши эканлигини таъкидлайди. Маклинннинг сўзларига кўра, юзлаб япон аскарларини гўёки еб қўйган бу судралиб юрувчилар Рамрининг табиий шароитида омон қололмасдилар, сабаби улар шунчаки етарли озуқага эга бўлмас эдилар!
Воқеанинг ҳақиқатлигига 2016 йил сентябрь ойида National Geographic каналида эфирга узатилган ҳужжатли фильмда ҳам эътироз билдирилган. Доктор Сем Уиллис оролга ташриф буюради ва омон қолган ҳарбийларнинг ҳужжатларини ҳам кўриб чиқади. Тадқиқотчи тимсоҳлар қурбонлари сони ҳаддан ташқари ошириб юборилган деган хулосага келади.
Иккинчи Жаҳон уруши ҳар томонлама ўрганилганига ва у тўғрисида жуда кўп миқдордаги ҳужжатли маълумотларга эга бўлишимизга қарамай, ушбу воқеа ҳақида кўп нарсалар бугунги кунга қадар сир бўлиб қолмоқда.
Ҳайвонлар ҳужуми натижасида одамларнинг оммавий равишда ҳалок бўлиши ҳақида гап кетганда Иккинчи Жаҳон уруши пайтида 800га яқин одамни еб юборган оқ акулалар ҳужуми билан боғлиқ воқеани ҳам таъкидлаш лозим. Бу ҳодиса тинч аҳолини олиб кетаётган кемалар бомбардимон қилинганидан ва чўкиб кетгандан кейин содир бўлади. Буниси энди умуман бошқа ҳикоя.
Дилбар Исматуллаева тайёрлади.
Изоҳ (0)