Дональд Трамп АҚШ президенти сифатидаги ваколати тугашига бир кун қолганида, 2021 йилнинг 19 январь куни 2001—2005 йилларда Ўзбекистондаги Қарши—Хонобод авиабазасидаги хизмат қилган америкалик ҳарбий хизматчиларнинг соғлиғини текшириш тўғрисидаги фармонни имзолади. Ушбу ҳарбий хизматчилар Ўзбекистондаги авиабазада хизмат олиб бориш давомида заҳарли моддалар ва радиация таъсирига учраган бўлиши мумкин, деб тахмин қилинмоқда. Жумладан, Хонобод авиабазасида хизматда бўлган америкаликларнинг камида 61 нафари саратон касаллигига чалинган ёки бу касаллик туфайли вафот этгани айтилмоқда.
Ўзбекистон Олий ҳарбий авиация билим юрти бошлиғи, 23 йилдан бери Хонобод авиабазасида хизмат қилиб келаётган Абдулла Ҳамроев «Дарё» мухбири Мусулмонбек Иброҳимов билан суҳбатда «бирор марта бундай ҳолат кузатилганини билмаслиги»ни алоҳида таъкидлади. «Бу ерда 10-15 йилдан буён ишлаб келаётган ҳарбийлар бор, улар орасида ҳам бундай касаллик аниқлангани йўқ», — дейди у.
Олий ҳарбий авиация билим юрти 3-босқич курсанти Жасурбек Нуриддиновнинг айтишича, уларга «шу билим юртини битирган устозлар дарс беради». «Ҳаммаларининг соғлиғи жойида. Уч йилдан буён шу ерда ўқийман, лекин бундай касаликка учраганлар ҳақида эшитмаганман», — дея билим юрти раҳбарининг сўзларини тасдиқлади курсант.
Курсантнинг таъкидлашича, «аслида ҳар қандай авиацияда ишлаётган одамда нурланиш бўлади». «Бизга овқат ҳам шундан келиб чиқиб берилади. Радиацияга қарши барча шароитлар қилинган, бинолар шунга мослаштириб, белгиланган стандарт асосида қурилган. Хавфсизлик қоидаларига риоя қилинмаса, радиацияга учраш мумкин. Бундай ҳолатда нима қилиш кераклигини биламиз», — дейди курсант Нуриддинов. Абдулла Ҳамроевнинг қўшимча қилишича, «ҳаводаги зарарли моддалар махсус мосламалар орқали мунтазам текшириб борилади ва шу вақтгача организмга радиация таъсири бўйича маълумот қайд этилмаган».
Жасурбек Нуриддинов курсантлар ҳар йили умумлаштирилган тиббий кўрикдан ўтишини маълум қилди. Билим юрти раҳбари Абдулла Ҳамроевнинг сўзларига кўра, «учувчилар ҳар олти ойда тиббий текширувдан ўтиб туради». Қайд этиш жоиз, аввалроқ, 16 февраль куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида Мудофаа вазирлиги вакили Баҳром Зулфиқоров «ҳарбий аэродромда хизмат қилаётган учувчилар нафақат мавсумий, балки ҳар бир парвоздан олдин тиббий кўрикдан ўтиши»ни, «учувчиларнинг саломатлигида озгина ўзгариш бўлса ҳам парвозга рухсат берилмас»лигини маълум қилган эди.
АҚШ томони эълон қилган маълумотлар орасида америкалик ҳарбийларнинг авиабаза атрофидаги «Нурланиш хавфи бор чегара», «Яқинлашманг! Кимёвий моддалар! Портламай қолган ўқ-дори!» каби лавҳалар олдида тушган суратлари ҳам бор. Пентагон томонидан ўтказилган тадқиқотларга кўра, база атрофидаги тупроқ «катта эҳтимол билан, совет давридаги ерости ёқилғи тақсимлаш тизими туфайли», шунингдек, совет ракеталарини йўқ қилиш натижасида келиб чиққан асбест ва қайта ишланган паст даражадаги уран билан ифлосланган. Тупроқдан оқаётган «қора балғам»ни «эритувчи суюқлик, ёғлар ва бошқа кимёвий моддалар аралашмаси» дея таърифланган.
«Расмдаги ‘Ўтилмасин! Кимёвий зарарланиш’ деган жой ҳозир йўқ. Ўн йиллар аввал бор эди, қурол-яроғ омбори бўлган, портлаган, лекин зарари кам бўлган», — дейди Ҳамроев, портлаш айнан қачон ва нима сабабдан бўлганига аниқлик киритмай. «Биз прибор билан текширдик — радиация умуман йўқ. У жойни сапёрлар текширган, дезинфекция қилиниб, текислаб ташланган. Унинг ўрнида ҳозир балиқ кўли қилинган», — дея қўшимча қилди Олий ҳарбий авиация билим юрти бошлиғи.
Мудофаа вазирлиги вакили Баҳром Зулфиқоров 16 февралдаги матбуот анжуманида «ҳарбий қисмнинг ёнида жойлашган маҳалла аҳолиси соппа-соғ» эканини таъкидлаган, Тошкент тиббиёт академияси қошидаги Ҳарбий тиббиёт факультети кафедра мудири, тиббий хизмат полковниги Носир Фозилов унинг бу сўзларини қувватлаб, ОАВда тарқалган саволларга жавоб топиш мақсадида ўша ердаги аҳоли пунктида яшаётган фуқаролар ҳам тиббий кўрикдан ўтказилгани, «тиббий кўрик натижаларига кўра уларнинг ҳаммаси соғлом бўлиб чиққани»ни таъкидлаган эди.
«Ўша жойлардаги оилавий поликлиникалар бош врачларидан маҳаллий аҳоли орасида шундай касалликлар қайд этилган-этилмаганини суриштирдик. Шу пайтгача аҳоли орасида бундай касалликлар кузатилмагани маълум бўлди. Яъни, ўша ҳудудда яшаётган фуқароларимиз орасида бундай касалликлар аниқланмаган», — деганди сешанба кунги матбуот анжуманида полковник Фозилов. Олий ҳарбий авиация билим юрти бошлиғи Абдулла Ҳамроев эса «Дарё» мухбири билан суҳбатда бироз бошқачароқ маълумот берди: «Авиабаза яқинидаги маҳалла аҳолисини ҳам мониторинг қилдик. Бир-иккита саратонга чалинганлар чиқди. Бу нормал ҳолат, табиий касал бўлган».
Курсант Жасурбек Нуриддиновнинг қайд этишича, ОАВда Қарши—Хонобод базаси ҳақида ваҳимали хабарлар чиққач, ўзида ҳам бироз хавотир пайдо бўлган: «Одамда барибир ҳаяжон бўлади, курсантлар орасида ҳам бироз ваҳима бўлди. Ҳолат ҳақида командирларимиздан қизиқиб сўрадик. Бундай ҳолат йўқлигини тушунтиришди». Унинг қўшимча қилишича, шу хабарлар тарқалганидан сўнг курсантлар орасида ўқишдан кетиш ёки ота-оналар томонидан фарзандини олиб кетмоқчи бўлиш ҳолати кузатилмаган.
Аввалроқ, 17 февраль куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси раиси ўринбосари Исломбек Боқижонов Қарши—Хонобод авиабазаси атрофида тарқалган хабарлар юзасидан муносабат билдириб, ҳозирда ҳудудни лаборатория шароитида ўрганиш бошлангани, Америка томони билдирган даъволар ҳақиқатан ҳам бўлганми ёки йўқми, «шунга аниқлик киритишмоқчи» лигини таъкидлаган эди.
Боқижонов Хонобод базасида кимёвий полигон бўлган бўлиши мумкинлигини айтиб ўтган эди: «АҚШ ҳарбийлари жойлашган Хонобод ҳарбий зона бўлгани учун унинг ичига бизнинг кириш имкониятимиз бўлмаган. Қўриқланадиган жой бўлгани учун биз унинг анализини, ҳолатини ўрганолмаганмиз… Билишимизча, ўша ерда ҳам шундай аэродром бўлган. У инсон нафас йўлига таъсир кўрсатадиган даражадаги кимёвий моддаларни далаларга сепадиган аэродром бўлган».
Изоҳ (0)