Утопия ёки ҳалокатли ҳақиқат: Европа Суперлигаси ҳақида нималар маълум?

Сўнгги ҳафталарда хаёлий турнир – Европа Суперлигаси ҳақида тобора кўпроқ янгиликлар пайдо бўлмоқда. Кўпчиликнинг фикрига кўра, ушбу лойиҳа нафақат замонавий футболни ўзгартиради, балки уни бутунлай йўқ қилиб юборишга ҳам қодир. Ушбу мавзу ҳозир жуда долзарб бўлиб, сўнгги пайтларда УЕФА ўз обрўйи ва ишончини йўқотмоқда. Бунинг ёрқин мисоли – трансфер бозоридаги фирибгарлиги учун «Манчестер Сити»ни Чемпионлар Лигасидан четлатишга бўлган муваффақиятсиз уринишдир. Ҳозирда эса Суперлига ҳақида жуда кўп гапирилмоқда. Баъзилар ушбу мусобақа ҳақида орзу қилаётган бўлса, бошқалари унинг хатарли истиқболларидан қўрқувга тушмоқда. Демак, қуйида Суперлига ҳақида маълум бўлган барча жиҳатлар ҳақида ҳикоя қилинади.

Европа Суперлигаси: лойиҳа, клублар ва пуллар

Сўнгги йилларда Европа оммавий ахборот воситаларида Суперлига ҳақида кўплаб маълумотлар пайдо бўлмоқда. Аммо аксарият ҳолларда бу миш-миш ёки маълумотларнинг бир парчасигина бўлиб хизмат қилмоқда. Der Spiegel нашри бўлажак (ва эҳтимолий бўлган) турнирнинг асосий қоидаларини белгилаб берувчи ҳужжатларни қўлга киритишга муваффақ бўлди. Ҳозир айнан ушбу маълумотлардан фойдаланади.

Суперлига таркибига 16 та жамоа киритилиши тахмин қилинмоқда. Улардан 11 таси мусобақада 20 йил давомида мунтазам иштирок этиш ҳуқуқини қўлга киритади. Қолган бешта жамоага эса Суперлигада мунтазам иштирок этиш кафолатланмаган. Ушбу ҳолатда яна бир мусобақа (иккинчи дивизион) бўлиб ўтиб, унинг иштирокчилари юқори дивизионга кўтарилиш учун курашадилар. Суперлигадаги бешта энг ёмон натижа кўрсатган клублар эса ўз навбатида иккинчи дивизионга тушиб кетади. Мусобақанинг дахлсиз 11 иштирокчиси мавсум якунидаги натижаларидан қатъи назар элитада қолаверади.

Суперлиганинг асосий мақсади – энг йирик ва молиявий барқарор клубларни бирлаштиришдир, даромаднинг асосий қисми ҳам айнан улар орасида тақсимланади. Даромаднинг эса катта бўлиши кутилмоқда. Назарий жиҳатдан Суперлига ўйинлари миллионлаб томошабинларни жалб қила олади. Бунга ушбу турнирнинг ҳар бир беллашуви Чемпионлар Лигасининг ярим финал ёки финал ўйинига ўхшаши сабаб қилиб кўрсатилмоқда. Шунингдек, трансляторлар ҳам мусобақани намойиш этиш ҳуқуқини қўлга киритиш учун исталган пулни тўлашга тайёр бўлади. Стадионларда ҳам аншлаг бўлиши кутилмоқда. Аммо ҳозирча буларнинг барчаси назариялигича қолмоқда.

Der Spiegel маълумотларига кўра 11 та дахлсиз клуб таркибига «Ювентус», «Реал», «Бавария», ПСЖ, «Арсенал», «Манчестер Юнайтед», «Манчестер Сити», «Ливерпуль», «Челси», «Милан» ва «Барселона» киради. Аввалига «Атлетико», «Боруссия Дортмунд», «Рома», «Интер» ва «Марсель»ни ҳам ушбу рўйхатга киритиш режалаштирилганди. Аммо кейинчалик бу жамоаларнинг ҳар бири Суперлигадаги биринчи муваффақиятсиз мавсумидан кейиноқ қуйи лигага тушиб кетиши мумкинлиги сабаб бундай қилинмаган.

Суперлига тарафдорлари ва унга қаршилар

Ҳамон ушбу турнирнинг яратилиши ортида ким тургани номаълумлигича қолмоқда. Миш-мишларга кўра, америкалик ишбилармонлар Суперлига ғояларини олдинга сурмоқда. Биринчидан, буни мусобақа формати ҳам тасдиқлаб турибди. Бу худди океан орти лигаларидаги каби бўлади – мунтазам мавсум, кейин эса плей-офф босқичлари. Яъни Суперлига тўлиқ мавсум кўринишида ўтади. Иккинчидан, Америка банкларидан бири лойиҳага 4 миллиард доллардан кўпроқ маблағ киритишга тайёр. Айнан Қўшма Штатларда ушбу мусобақа тижорат жиҳатдан муваффақиятли бўлишига ишонилмоқда.

Европада эса Суперлигани яратиш ғоясини «Реал» президенти Флорентино Перес энг фаол тарғиб қилмоқда. ОАВ бу масалада унинг асосий иттифоқчиси дея «Ювентус» президенти Андреа Анеллини кўрсатмоқда. Иккала функционер ҳам замонавий футболни, айниқса, карантиндан кейинги даврда ислоҳ қилиш зарурлигини очиқчасига ҳимоя қилмоқда. Қизиғи шундаки, ўтган ҳафтада Перес италиялик ҳамкасби билан учрашиш учун Туринга ташриф буюрди. Томонлар учрашувда айнан мазкур ислоҳот масалаларини муҳокама қилган бўлса ажаб эмас.

«Манчестер Юнайтед» вице-президенти Эд Вудворд аввалроқ манкунианлар Суперлигани яратиш бўйича музокараларда қатнашаётганига ишора қилганди. «Юнайтед» эгаларининг америкалик ишбилармонлар эканлиги ҳисобга олинса, бунинг ажабланарли жойи йўқ. «Барселона»нинг собиқ раҳбари Хосеп Бартомеу лавозимдан кетишдан олдин каталонияликлар янги турнирда иштирок этишга рози эканликларини айтганди. «Кўк-анорранглиларнинг» янги президенти бўлиши эҳтимоли юқори бўлган Хоан Лапорта ҳам лойиҳа уни ҳам қизиқтириб қўйганини таъкидлаган. Аммо «Бавария» бошқарув раиси Карл-Хайнс Руменигге Мюнхен клубининг янги турнир яратиш бўйича музокараларда иштирок этганини қатъиян рад этди.

Суперлига ташкилотчилари бор эътиборини Англияга қаратмоқда. Бу Премьер Лигада тижорат жиҳатидан яхшироқ имкониятларга эга бўлган жамоаларнинг кўплиги билан боғлиқдир. The Times хабарига кўра Суперлига ташкилотчилари турнирда иштирок этиш учун (Англиядан) «кучли олтилик» клубларининг ҳар бирига 310 миллион фунт стерлингдан таклиф қилган. Шунингдек, улар инглизларга йилига 200 миллион фунтдан даромад олишини ҳам ваъда қилган. Таклиф, албатта, жозибали кўринмоқда, аммо ҳозирча ушбу таклифга ҳамма ҳам рози бўлгани йўқ. Ва умуман олганда, Европа клублари орасида Суперлигага қўшилишнинг мақсадга мувофиқлиги тўғрисида кўплаб келишмовчиликлар мавжуд.

Суперлиганинг эҳтимолий оқибатлари

Шубҳасиз, Суперлигани яратиш ғояси Европа футболида содир бўлаётган барча нарсаларга УЕФА таъсирини олиб ташлашдан иборат. Ушбу мусобақа пайдо бўлиши билан Чемпионлар Лигаси ва Европа Лигаси каби турнирлар мақсадсиз бўлиб қолади. Назарий жиҳатдан улар томошабинларга Суперлига сингари топ-даражадаги ўйинларни тақдим эта олмайди. Мавжуд турнирларни янгиси мусобақа билан параллел равишда ўтказишдан эса ҳеч қандай мантиқ йўқ. Бундан ташқари УЕФА Европа футболининг регулятори ҳисобланмай қўяди. Топ-клублар ўз билганича ҳаракат қилиши мумкин бўлади.

Бунга йўл қўймаслик учун УЕФА, ФИФА ва бошқа бешта конфедерациялар президентлари Суперлига яратиш ғояси қораланган очиқ хатни эълон қилди. Ушбу лойиҳада қатнашишга рози бўлган клублар УЕФА ва ФИФА турнирларида иштирок этиш ҳуқуқидан маҳрум бўлади. Янги лойиҳа ўз навбатида ички лигаларга ҳам жиддий зарар етказиши мумкин. Биринчидан, ушбу клублар ички чемпионатлардан четлатилиши мумкин. Иккинчидан, уларнинг ўзлари миллий чемпионатда иштирок этишни истамаслиги мумкин, чунки асосий куч Суперлигага ташланади. Учинчидан, томошабинларнинг чемпионатларга бўлган қизиқиши сусаяди. «Манчестер Юнайтед» ва «Ливерпуль»нинг иккинчи таркиблари ўйнайдиган Премьер Лигани ким ҳам томоша қиларди?

Суперлига пайдо бўлишидан спорт принциплари ҳам зарар кўриши аниқ. Топ клубларда миллий чемпионатларда шиддат билан ҳаракат қилишга сабаб бўлмайди, боиси улар шундоқ ҳам Суперлигада қатнашиш кафолатига эга. Ўртамиёна жамоаларни кузатиш эса унчалик ҳам қизиқ эмас. Бироқ янги мусобақа томошабоблигига қарамай, сенсациялардан холи бўлади. У ерда «Лион» «Манчестер Сити»ни ютиб қўймайди, «Наполи» «Ливерпуль» билан рақобатлаша олмайди. «Лейпциг» эса «Атлетико»ни мағлуб эта олмайди. Шунингдек, ўйинчиларнинг ҳам имкониятлари чекланади. Ахир Суперлига клубларида ҳамма учун етарли жой йўқ-ку.

Суперлигани яратишдан асосий мақсад иқтисодий фойда олишдир. Бунда топ-клублар бойишда давом этади, ўртамиёналар эса жон сақлаш учун курашади. Улар грандларга футболчилар тайёрлайдиган академияларга ўхшашга марказга айланиб қолади. Аслида Суперлиганинг узоқ муддатда муваффақиятли бўлишига ҳам кафолат йўқ. Эртами, кечми одамлар барибир сенсацияларни, кашфиётларни хоҳлаб қолади, аммо буларнинг ҳеч бири амалга ошмайди. Гарчи, ҳалокатли ҳақиқат унча узоқда бўлмаса ҳам, ҳозирча Суперлигани яратиш ғояси утопик кўринишга эга бўлиб турибди. Футбол – консерватив ўйин ва, эҳтимол, шундайлигича қолгани яхшироқдир.