Ўзбекистонда 2020 йил ноябрида Хитой Фанлар академиясининг Микробиология институти олимлари томонидан ишлаб чиқилган коронавирусга қарши рекомбинант вакцинанинг 3-босқич синовлари бошланган эди. Хитойнинг Chongqing Zhifei Biological компанияси 5 мингга яқин кўнгиллида синаш учун етарли вакцина тақдим этган. Вакцина олганлар орасида, жумладан, Ўзбекистон инновацион ривожланиш вазири Иброҳим Абдураҳмоновнинг оила аъзолари ҳам бор. Вазир «Дарё» мухбири Миролим Исажонов билан суҳбатда вакцина синови қандай кечаётгани ҳақидаги саволларга жавоб берди.
— Хитойдан келтирилган 5 мингта рекомбинант вакцинанинг ҳалигача ҳатто ярми ҳам қилинмаганини қандай изоҳлайсиз? Эмланиш истагидаги кўнгиллилар сони озми ёки бошқа омиллар таъсир қиляптими?— Бунинг, албатта, ўзига хос сабаблари бор. Аввало, COVID-19’га қарши эмлаш бўйича бизда тажриба йўқлиги туфайли тайёргарлик жараёнига маълум вақт кетди. Клиник синовлар ўтказиладиган хоналарни барча зарур жиҳозлар билан таъминлаш ҳамда кўнгиллиларни қабул қилиш, тиббий кўрикларни амалга ошриш ишлари ҳам вақт талаб қиладиган жараён. Вакцина олиш истагидаги фуқароларнинг ҳар бири билан суҳбатлашиб, уларнинг касаллик тарихи, психологик ҳолати ўрганиляпти. Мурожаат қилаётган кўнгиллилар биринчи куни тиббий кўрикдан ўтказилиб, улардан коронавирусга тест олиняпти, антитаналари текширилмоқда. Иккинчи куни эса улар эмланяпти. Биз оммавий эмлаш жараёнини ўтказаётганимиз йўқ – бу илмий тадқиқот жараёни бўлгани боис ҳам жараён аниқликни талаб этади. Клиник синовлар аввалида бир ёки икки нафар фуқарони эмлаган бўлсак, бугунги кунда улар сони анча ошди.
Кўнгиллилар билан суҳбат чоғида фуқаролардан тиббий ҳолатлари тўғрисида маълумот олинади, хусусан, аввал COVID-19 касаллигига чалинган-чалинмагани сўралади — коронавирус билан оғриган кишиларда синов ўтказилмайди, тиббиёт ходимлари эса уларга вакцинанинг хусусиятлари, эмлаш жараёни ҳақида батафсил тушунтиришлар беради. Мана шу суҳбат жараёнининг ўзида тахминан 10 фоиз кўнгилли эмлашдан воз кечиши кузатилмоқда ёки тиббий кўрсатмаларга кўра уларнинг вакцина олиши рад этилмоқда. Бу табиий ҳолат. Суҳбатдан ўтган мурожаатчилардан қон таҳлили олинади. Шу босқичда қон таҳлили топширганларнинг тахминан 30 фоизининг организмида коронавирусга қарши антитаналар борлиги аниқланмоқда. Булар коронавирусни ўзи билмаган ҳолатда аломатларсиз енгиб ўтган ҳисобланади. Улар соғлом бўлишига қарамай, эмланишга жалб қилинмаяпти. Чунки бу вакцинанинг самарасини текширишга халал берувчи омил ҳисобланади. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, тиббий кўрикдан ўтиб, вакцина олишга лойиқ, деб топилган фуқароларга қайта ўйлаб кўришлари учун бир кун имконият беряпмиз, уларни эмланишга ҳеч ким мажбур қилмайди. Ҳозиргача 10 фоиз кўнгилли иккиланган ҳолда эмланишдан воз кечди.
Рақамларга тўхталадиган бўлсам, 18 декабрдан 6 январгача 3 минг нафар фуқаро кўрикдан ўтказилди. Аммо юқорида санаб ўтилган турли сабаблар туфайли 1 270 нафар одамни эмлашга эришилди. Уларнинг ҳеч бирида шубҳали касалликлар йўқ, барча кўнгиллилар ўз хоҳиш ва розиликлари билан тадқиқот шартномасига имзо қўйиб, эмланди.
— 5 мингта вакцина бўйича эмлаш жараёнини якунлаш қачонга мўлжалланган?— Тадқиқот босқичма-босқич якунланади. Январь ойи охиригача биринчи доза берилса, бир ойдан кейин худди шу кўнгиллилар иккинчи дозани олади. Учинчи ой учинчи доза берилади. Ҳар бир босқич олдидан уларнинг антитаналари, албатта, текширилади. Шу боис кўнгиллилар билан шартнома тузиларкан, тадқиқот давомида уч марта эмлаш учун ва бир йил давомида деярли ҳар ой тиббий кўрикдан ўтишга келишларига келишилади. Юқорида айтганимдек, бу оммавий эмлаш жараёни эмас, бу оммавий эмлаш жараёнидан аввал амалга ошириладиган пухта ишланган илмий тадқиқотдир. Айнан мана шу тадқиқот натижалари оммавий эмлаш бўйича қарор қабул қилинишига замин яратади.
— Кўнгиллилар ҳудудлар кесимида таҳлил қилинганда, қайси вилоятлардан кўп мурожаат тушмоқда?— Бу илмий тадқиқот бўлгани туфайли Тошкент шаҳри ҳудудидаги кўнгиллилар эмланмоқда. Вилоятларда ёки чекка ҳудудларда яшовчи кўнгиллилар текшириш жараёнига вақтида етиб келмаса, улар тадқиқотдан чиқиб кетишига тўғри келади. Бизнинг мақсад 5 минг нафар одамни эмлаш. Агар уларнинг ҳаммаси текширув жараёнларида тўлиқ қатнашмаса, бизнинг статистикага таъсир қилади, тадқиқот талаблари бузилади. Натижада тадқиқот самарадорлигини кўролмай қоламиз. Айни пайтда вакцина олиш истагида мурожаат қилаётганлар кўпчиликни ташкил этмоқда. Пойтахтдаги ўнлаб катта-катта ташкилотларнинг ходимлари ҳам кўнгиллилар сифатида эмланяпти. Шуни қайд этиш керакки, 5 минг нафар одамни эмлаш учун салкам 12 минг нафар кўнгиллини текширувдан ўтказиш талаб этилади. Негаки юқорида айтганимдек, мурожаатчиларнинг бир қисми турли сабаблар билан вакцинациядан четлатилади ёки буни ўзлари рад этади.
— Кўнгиллилар орасида кексалар ҳам борми?— Кўпинча 18—55 ёш оралиғидаги юртдошларимиз мурожаат қиляпти. Кексалар ўрта ёшлиларга нисбатан камроқ. Суҳбат ёки тиббий текширув вақтида нуронийларнинг аксариятида сурункали касалликлар борлиги маълум бўляпти. Вакцина олаётганларнинг асосий қисми 29—40 ёшлилар. Эмланганлар орасида 56—58 ёшдагилар ҳам бор. Таҳлилларга кўра, вакцина олиш истагини билдираётганларнинг кўпчилиги эркаклар.
— Эмлаш жараёнига хитойлик мутахассислар ҳам жалб қилинганми?— Жараёнда Хитойдан келган 8 нафар мутахассисдан ташқари, 50 нафарга яқин ўзбекистонлик шифокорлар ҳам иштирок этмоқда. Кўнгиллиларни кўрикдан ўтказиш жараёни вазирлигимиз биносида ўтказилаётган бўлса, эмлаш ишлари эса учта поликлиникада бўлиб ўтмоқда. Учала поликлиника ҳам эрталабдан кечгача фаолият юритяпти.
Изоҳ (0)