БМТнинг Европа иқтисодий комиссияси (UNECE) экологик тоза шаҳар транспортини ривожлантириш бўйича кўрсатмалар ишлаб чиқди. Унда, шунингдек, шаҳар аҳолисининг экологик тоза ҳаракатланиш усуллари муқобили, шу жумладан, велосипедлар, скутерлар ёки пиёда юриш таклиф этилмоқда. Намуна сифатида мутахассислар Олмаота, Москва ва Копенгаген тажрибасини келтирган, деб хабар бермоқда «Gazeta.uz» БМТ матбуот хизматига таяниб.
Ҳозирги шаҳар транспорт тизимларининг харажатлари
Турли ҳудуддаги шаҳар аҳолисининг аксарияти жамоат транспорти, шахсий автомобиль ёки бошқа транспорт воситаларида ҳаракатланади. Бу ҳавонинг ифлосланиши, шовқин даражасининг ошиши, тирбандликка олиб келади ва глобал исишга туртки бўлади, деб ҳисобламоқда БМТ комиссияси мутахассислари.
Европа Иттифоқида транспорт секторига барча чиқинди газларининг тўртдан бири тўғри келади. Йўл-транспорт ҳодисалари оқибатида ҳар йили миллионлаб одамлар ҳалок бўлмоқда. Йўллардаги тирбандликлар эса йўловчилар ва юк ташишда кечикишларга олиб келади, бу эса ҳар йили 100 миллиард евро миқдоридаги иқтисодий зарар дегани.
Буларнинг барчаси Европа шаҳарларининг ҳозирги транспорт тизимлари ўзгаришга муҳтожлигини кўрсатади. Мутахассисларнинг фикрича, пандемиядан сўнг тикланиш даврида уларнинг самарадорлиги ва атроф-муҳитга зарар етказмаслик даражасини ошириш керак.
Пандемиядан анча олдин бу соҳада айрим ҳаракатлар амалга оширилганди. Кўплаб шаҳар ҳокимлари жамоат транспорти учун махсус велосипед ва қўшимча пиёдалар йўлакларини қурган. Бироқ муаммолар ҳали бартараф этилганича йўқ — жамоат транспорти йўловчилар билан тўла ва кўпчилик тирбандликда бир неча соатлаб кутиб, шахсий машинада ишга қатнашга мажбур.
Олмаота, Копенгаген ва Москва тажрибалари
Шаҳарсозликнинг турли жабҳаларидаги узвий боғлиқликни тан олган ҳолда, бундай биринчи қўлланманинг муаллифлари шаҳар ҳокимлари, шаҳарсозлар ва транспорт муҳандисларига соғлиқ ва атроф-муҳит учун қулай ва хавфсиз бўлган транспорт тизимини яратишни таклиф қилмоқда.
Қўлланмада бир қатор шаҳарларнинг, шу жумладан, ҳозирги кунда 26 та йўналишга хизмат кўрсатадиган, ҳар куни 140 минг нафар йўловчи ташийдиган тезкор автобус ва троллейбус йўлаги яратилган Олмаотанинг муваффақиятли тажрибаси кўрсатилган. 2018 йилда ушбу шаҳарда жамоат транспорти учун мўлжалланган 100 километрдан ортиқ йўллар ва 80 километрдан ортиқ велосипед йўлаклари, шунингдек, велосипедларни ижарага олиш тизими фойдаланишга топширилган. Бу Олмаота аҳолисига шахсий автотранспортдан кунлик фойдаланишдан воз кечиш имконини берди.
Яна бир мисол — Копенгагендаги велосипедда ҳаракатланишнинг ривожлангани. Ушбу шаҳарда шаҳар атрофидан шаҳар марказига борадиган барча 28 велосипед маршрутлари йўл қатнов қисмидан ажратилган. Пойтахт ҳудудида бир неча юз километрлик велосипед йўллари ётқизилган.
Мутахассисларнинг таъкидлашича, велосипед йўлакларининг бир километри беш йил ичида ўзини оқлайди, шу жумладан, ундан мунтазам равишда фойдаланадиганлар соғлиғининг яхшиланади. Йўлнинг ушбу қисмида транспорт ҳаракати 10 фоизга камаяди, велосипеддан фойдаланиш эса 20 фоизга ошади.
Ҳужжатда велосипед ва электрсамокатларни ижарага олиш тизимини фаол ривожлантираётган Москванинг муваффақиятли тажрибаси ҳақида ҳам эслатиб ўтилган. Қолаверса, Россия пойтахтида каршеринг парки йўлга қўйилган. Айни пайтда Москвада кунига 30 мингдан ортиқ каршеринг ҳаракатлари 27 мингдан ортиқ велосипед ҳаракатлари амалга оширилмоқда.
Жамоат транспортини такомиллаштириш
Янги дастур муаллифлари барча шаҳар ҳокимларига шаҳар транспорт тизимини режалаштиришда бошқа шаҳарларнинг муваффақиятли тажрибасидан фойдаланишни маслаҳат беради.
БМТ мутахассислари жамоат транспортларини такомиллаштиришга, шу жумладан, атроф муҳитни ифлослантираётган эскирган автобус паркларни яхшилаш ва электротранспортни йўлга қўйиш ҳамда замонавий трамвай алмашинув марказларини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратишни тавсия этмоқда. Бошқа тавсиялар пиёдалар ва велосипед ҳаракати инфратузилмасини ривожлантиришга тегишли.
Изоҳ (0)