Оксфорд луғати 2020 йилнинг ягона сўзини танлай олмади, унинг ўрнига 16 та сўз танланди

Инглиз тилининг Оксфорд луғати 2020 йилнинг асосий сўзни аниқлай олмади ва ҳар ой учун асосий сўзларни танлади. Уларнинг сони 16 тани ташкил этади, улар «2020 йил. Беқиёс йил сўзлари» ҳисоботига киритилди. Бу ҳақда Meduza хабар берди.

«Инглиз тили ҳаммамиз сингари бу йил ҳам тез ва такроран мослашишга мажбур бўлди. Шунинг учун биз тажрибали лексикографлар жамоамиз томонидан 2020 йил давомида кузатилган тил ўзгаришлари феноменал доираси ҳақида батафсил айтиб беришга қарор қилдик», — дейилади ҳисоботда.

Унда қайд этилишича, COVID-19 сўзи ва у билан боғлиқ луғат 2020 йилда «тилни кузатиш учун аниқ йўналиш берган», аммо тил ва сиёсат, иқтисодиёт, фаоллик, атроф-муҳит каби катта ўзгаришлар юз берган бошқа соҳалар мавжуд. «Буларнинг барчаси 2020 йилни битта йил сўзига тўғри келмайдиган йил эканлигини исботламоқда», — дейилади ҳисоботда.

Оксфорд луғацҳунослари январь ойидан октябрь ойигача ҳар ой учун биттадан учтагача асосий сўзни танлади. Сўзлар максимал фойдаланиш частотасига эга бўлган ойларга мувофиқ танланган.

Январь

Bushfire (ўрмон ёнғини). 2019 йил сентябрдан 2020 йил мартигача давом этган ва уч миллиардга яқин ҳайвонни йўқ қилган Австралиядаги ўрмон ёнғинлари туфайли январь ойининг сўзи бўлди.

Impeachment (импичмент). Бу АҚШ президенти Дональд Трампнинг 2019 йилда Вакиллар палатасидаги демократлар томонидан бошланган импичмент жараёни туфайли танланган. Импичментга Трампнинг Украина раҳбари Владимир Зеленский билан суҳбати сабаб бўлган.

Февраль

Acquittal (оқлаш). Ушбу сўздан фойдаланиш АҚШ Сенатининг Трампнинг импичмент жараёнини тугатиш тўғрисидаги қарори фонида авж олди.

Март

Coronavirus (коронавирус). Янги турдаги SARS-CoV-2 коронавирусни қисқартириш учун уни коронавирус деб аташ бошланди. Март ойида Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти мазкур вирус пандемияни юзага келтирганини эълон қилди.

Апрель

COVID-19. Ушбу ном Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти томонидан февраль ойида SARS-CoV-2 келтириб чиқарган касалликка берилган эди.

Lockdown (карантин). Пандемия сабабли эълон қилинган қаттиқ карантин чоралари инглиз тилида сўзлашадиган мамлакатларда шундай номланди.

Social Distancing (ижтимоий масофа). Пандемиянинг ижтимоий масофага бўлган талаби туфайли бу ойнинг сўзига айланди. Ижтимоий масофа камида бир метр бўлиши керак.

Май

Reopening (очилиш). Бу сўз карантин юмшатилганидан кейин ишни қайта бошлаш ёки чегараларни очишни англатади. Россия ва Европада чекловлар май ойида бекор қилинганди.

Июнь

Black Lives Matter. Қора танлилар ҳуқуқлари учун Америка ижтимоий ҳаракатининг номи. Америка Қўшма Штатларидаги ирқчилик ва полиция зўравонликларига қарши намойишлар сабабли ойнинг сўзига айланди.

Июль

Cancel culture (бекор қилиш маданияти). Машҳур одамлар ва компанияларнинг хатти-ҳаракатлари ёки баёнотларини, агар улар бировга тажовузкор ёки ноўрин туюлса, жамоатчилик томонидан танқид ёки бойкот қилинишини (одатда ижтимоий тармоқларда) билдиради.

BIPOC (Black, Indigenous and People of Color). Қора танли одамлар, маҳаллий аҳоли ва оқ танли бўлмаган одамларни англатиш учун қисқартма сўз.

Август

Mail-in (почта орқали). Бу сўз АҚШ президентлик сайловларида почта орқали оммавий овоз бериш ва Дональд Трампнинг бундай овозни танқид қилиши сабабли ойнинг сўзига айланди.

Belarusian (беларуслик). Бу сўз 9 август куни бўлиб ўтган президентлик сайловларидан кейин Беларусда бошланган ва шу кунгача давом этаётган норозилик намойишлари туфайли танланган.

Сентябрь

Moonshot. Ушбу сўз «Ойга парвоз» деб таржима қилинган, аммо «амбицияли ва инновацион лойиҳа» маъносида ҳам қўлланилади. Moonshot сўзи Буюк Британия ҳукуматининг дастурига берилган бўлиб, унинг асосида мамлакат COVID-19 учун ҳар куни оммавий тестларни ташкил этишни режалаштирмоқда. Буюк Британия бош вазири Борис Жонсон дастурни сентябрь ойи бошида эълон қилган.

Октябрь

Superspreader (супер тарқатувчи). Бу бирон сабабга кўра бошқаларга юқадиган зарарли организмнинг номи. Коронавирус ҳолатида бу жуда кўп ижтимоий алоқаларга эга бўлган одам бўлиши мумкин.

Net zero. Ушбу сўз иссиқхона газлари чиқиндиларини минималлаштириш ва уларни атмосферадан сўриб олиш усулларини (масалан, ўрмонларни тиклаш орқали) амалга ошириш мақсадини англатади. Бу Хитойнинг 2060 йилгача карбонат ангидрид чиқиндиларини бутунлай тугатишга ваъда бергани сабабли ой сўзи бўлди.

Ноябрь ва декабрь

Оксфорд луғатида ҳали ноябрь ва декабрь сўзлари танланмаган.

Аввалроқ инглиз тилининг яна бир нуфузли луғати Collins English Dictionary 2020 йилнинг асосий сўзи сифатида lockdown’ни танлаганди.