1984 йил 31 октябрда Деҳлидаги ўз қароргоҳида Ҳиндистон бош вазири Индира Ганди ўз қўриқчилари томонидан ўлдирилди. Икки қўриқчи унга қарата қарийб 30 марта ўқ узди. Бу хиёнат Олтин ибодатхонадаги ҳарбий операция учун қасос эди – ўшанда минглаб сикхлар ўлдирилганди, ҳужумчилар эса худди шу диний жамоага тегишли эди. «Дарё» воқеа тафсилотлари ҳақида ҳикоя қилади.
Сикхлар ким?
XV асрда Панжобда асос солинган, Ислом ва ҳиндуизм элементларини ўзида мужассам этган монотеистик дин бўлмиш сикхизм издошлари турли жабҳаларда ҳиндлардан ажралиб туради. Айтишларича, сикхлар ёлғончилик ёки тиланчилик каби иллатларни инкор этадиган махсус хулқ-атвор билан ҳиндлардан фарқ қилади. Мустамлакачилик давридан бери сикхлар моҳир жангчи, содиқ қўриқчи ва довюрак аскар деб ҳисобланган. Шунинг учун Британия генерал-губернаторларининг шахсий қўриқчилари айнан улардан ташкил топарди. Афсуски, Индира Ганди ҳам ушбу анъанага амал қилишга қарор қилганди. Бироқ ушбу барча фазилатлар алоҳида сикхларни курашнинг террористик усулларига мойиллигини бекор қила олмади.Сикхлар мустақиллик истайди
1980 йилларнинг бошларида Ҳиндистон ҳукумати сикх айирмачилигига дуч келди: радикал ташкилотлар Панжоб штатининг автономиясини ва у ерда Халистон давлатини яратишни талаб қила бошлади. Ушбу масала атрофидаги қизғин баҳс-мунозаралар ҳозир ҳам мавжуд. Ҳиндистон эса сикхлар талаб қилаётган ҳудудларни ўзининг ажралмас қисми деб билади. Сургундаги Халистон ҳукумати ва мустақиллик истовчи сикхлар ҳаракати одатда Покистон ва Туркия томонидан қўллаб-қувватланади.Олтин ибодатхонадаги қирғин
1982 йилда сикхларнинг энг қатъиятлилари диний раҳнамо Жарноил Сингх Биндранвал атрофида тўпланди, у ўз муридлари билан биргаликда Панжоб вилоятида жойлашган сикхларнинг муқаддас шаҳри бўлмиш Амрицардаги Олтин ибодатхонага жойлашиб олди.Ҳиндистон ҳукумати эса ушбу Олтин ибодатхонага сикх террорчиларининг базаси сифатида қарарди. 1984 йилнинг июнь ойида Индира Гандининг қарори билан «Мовий юлдуз» деб номланган кенг кўламли ҳарбий операция ўтказилди. Аскарлар Олтин ибодатхонани қуршаб олди, унда қуролланган одамлар билан бирга 10 мингга яқин сикх зиёратчилари ҳам бор эди. Ташқарига чиқиш буйруғига атиги 129 киши қулоқ солди холос. Кейин Ганди хоним ибодатхона мажмуаси ҳудудини тозалашга буйруқ берди. Танкларнинг бурмалари ибодатхонага қаратилди.
Радикаллар яхши қуроллангани сабабли ўртада қонли қирғинбарот бошланиб кетди, унда Ҳиндистон ҳукуматининг расмий маълумотларига кўра, 83 нафар ҳинд аскари ва 500 га яқин сикх ўлдирилган эди. Қурбон бўлган сикхлар орасида ибодатхонани ҳимоя қилаётган исёнчилардан ташқари, зиёратчилар, шу жумладан, аёллар ва болалар ҳам кўп эди. Ушбу отишмада Жарноил Сингх Биндранвал ва унинг ҳарбий маслаҳатчиси, собиқ Ҳиндистон армияси генерали Шоҳбек Сингхлар ҳам ҳалок бўлди.
Норасмий манбалар бир неча минг қурбон ҳақида хабар беради ва сургундаги сикхлар етакчиси Жагжит Сингх Чаухон «Ганди хонимнинг фашистик режими томонидан 10 мингдан ортиқ одам йўқ қилинди», — деб таъкидлайди. Олтин ибодатхонага ҳужум қилиш қарори Индира Ганди сиёсий фаолиятидаги энг мунозарали қарор ҳисобланади. Ушбу инқирозни қон тўкилишига йўл қўймасдан ҳал қилиш мумкин эди, деган фикрлар жуда кенг тарқалган эди.
Сикхлар қасоси
Ушбу воқеадан сўнг Индира Гандининг атрофидаги энг яқин инсонлар қатъий равишда унга қўриқчилар корпусидан сикхларни олиб ташлаш кераклигини тавсия қилди. Бироқ сикхларнинг унга қўриқчилик қилиши энди хавфли эканини яхши билса-да, бош вазир қатъийлик билан сикх қўриқчиларига ишонишда давом этди.Қасос 1984 йил 31 октябрда, эрталаб соат 9 дан 8 дақиқа ўтганда юз берди. Бу аниқ вақтни Ганди хоним билан телевизион интервью ёзиш учун унинг қароргоҳига келган инглиз актёри ва режиссёри Питер Устинов белгилаганди. Айнан ўша куни экранда яхши кўриниш учун Индира Ганди чиройли либос кийиб, ўқ ўтказмайдиган жилет кийишдан бош тортган эди.
Бу вақтда икки қўриқчи Beanт Сингх ва Сатвант Сингхлар аллақачон фитна уюштиришга тайёргарлик кўришарди. Қўриқланадиган шахсни тор йўлакда кутиб олиш мақсадида бўлган Beanт Сингх ҳеч нарсадан шубҳа қилмаган бошқа бир ҳамкасби билан ўз навбатчилик вақтини алмаштириб олади, Сатвант Сингх эса ошқозони безовта қилаётганидан шикоят қилиб ҳожатхона ёнига жойлашиб олади.
Вазият шундай эдики, Устинов билан суҳбатлашиш учун ўз кабинетга бориш жараёнида бош вазир бир лаҳзага ўз қотиллари орасига тушиб қолади. Ганди соқчиларга қараб жилмайиб қўяди ва шу пайт Beanт Сингх унга қарата уч марта ўқ узади. Индира йиқилиб тушади, шундан сўнг Сатвант Сингх ўз ўқдони бўшаб қолгунича қуролидаги барча ўқларни Индира Гандининг танасига йўналтиради.
«Мен нима қилишим керак бўлса, шуни қилдим. Энди сизлар хоҳлаганингизни қилинг», — дейди Beanт Сингх шовқинга югуриб келган соқчиларга қарата. Эрталаб соат 9:30 да ярадор Ганди касалхонага олиб борилади, аммо уни қутқариш, албатта, ҳақиқатга мос келмасди. Ҳиндистон ҳукумати раҳбари ҳушига келмасдан, соат 14:20 да вафот этади.
Қотиллар тақдири
Ушбу суиқасддан кейин хўжайинига содиқ қолган сикх қўриқчилари ва икки жиноятчи ўртасида отишма юз берди. Натижада, Beanт Сингх ўша ерда отиб ўлдирилди, Сатвант Сингх эса оғир ярадор бўлди, аммо тирик қолди. 1986 йилда суд уни ва бошқа бир шериги Кеҳар Сингхларни осиб ўлдириш орқали ўлим жазосига ҳукм қилди.«Кўзга кўз сиёсати барчани кўр қилиб қўяди»
Маҳатма Ганди
Оломон сикхларни поездлар ва машиналардан қидириб топарди, кўчаларда ушлаб оларди ва ўлгунича калтакларди, устига бензин сепиб тириклайин ёқиб юборарди. Сикх аёлларини эса гуруҳ бўлиб зўрлашлар авж олди. Расмий маълумотларга кўра, 3 ноябргача уч мингга яқин одам ўлдирилди. Ҳатто Ҳиндистон Президенти Гиани Заил Сингх ва унинг матбуот котиби Тарлочан Сингхлар ҳам таҳдидлардан қутулиб қолмади. Оломон президент кортежига тошлар отди, ёрдамчисининг машинаси эса парчалаб, ёқиб юборилди.
Ҳиндистоннинг барча штатларида сикхлар ва ҳиндлар ўртасида кўплаб янги тўқнашувлар содир бўлди. Камида 10 минг киши сикхларга қарши ғалаён қурбонига айланди. Бунга жавобан, сикхлар 1987 йил 7 октябрда мустақил равишда Халистон давлати ташкил этилганини эълон қилди. Индира Ганди танасини куйдириш маросимида унинг ўғли Ражив Ганди ўз ватандошларини зўравонликларга чек қўйишга чақирди.
«Онам ҳиндлар бир оила бўлиб яшашлари учун жонини фидо қилди. Унинг хотирасини ҳақорат қилманг! «, дея онаси ўлдирилган куни кечқурун сайланган янги бош вазир халққа мурожаат қилди.
Тақдир эса Ражив Гандини ҳам зўравонлик қурбони бўлишини хоҳларди. 1991 йил 21 майда у худкушлик ҳужуми натижасида вафот этди. Аммо бу энди умуман бошқа ҳикоя...
Нурбек Алимов тайёрлади.
Изоҳ (0)