Баъзи оилаларда болага айтганни фақат бақириб қилдириш мумкин, деган тушунча бор. Аммо психологлар бақириш, бола руҳиятига ва шахс бўлиб шаклланишига салбий таъсир қилишини таъкидлайди.
Муаммо бор жойда ечим ҳам бўлади
Муаммога ечим топиш учун унинг келиб чиқиш сабабларини билиш керак. Биринчи навбатда овозингизни нима учун кўтараётганингизни аниқлаб олинг. Маълум вазиятга реакция билдиришингизни ўзгартириш учун маслаҳатларга амал қилинг.
Сабр етишмаслиги
Аксарият ота-оналар болаларининг тўғри гапни тушунмаслиги, қуюшқондан чиқмасликка ҳаракат қилиб, такрорлашларига қарамай бола айтганни қилмаслигини таъкидлайди. Аслида эса бола бошқачасига тушунмайди эмас, ота-оналар бошқачасига тушунтира олмайди ёки катталарда, бола ўзи мустақил равишда вазифани бажариш. танлов ва нима қилиш кераклиги борасида қарор қабул қилишига имкон бериш учун сабр етишмайди.
Нима қилиш керак?
Ўз устингизда ишлашга ҳаракат қилинг. Уй ва бошқа жойларда нима ва қандай омиллар сизни асабийлашишга мажбур қилишини билиб, шунга яраша иш тутинг. Агар бошқа одамлар билан суҳбатлашиш давомида ҳам агрессив мулоқот қилаётганингизни пайқасангиз, унда муаммога болани айбдор қилишнинг кераги йўқ. Бу сизнинг одатий тактикангиз ва сизга хос бўлган хулқ-атвор. Ўзингизни назорат қилиш ва тутишга ўрганинг. Ҳаётда ҳар жабҳада ўзингизни бошқаришни ўргансангиз, бола билан муносабатларингиз автоматик тарзда яхшиланади. Ўз устингизда ишлаганингиздан кейин вазиятга холис баҳо беришни, ғазабни бошқаришни ва аламни боладан олмасликни ўрганасиз.
Боланинг ноадекват ўзини тутиши сабаб
Баъзида боланинг ўзини тутиши одамни қуюшқондан чиқишига сабаб бўлиши, у айтганни тескарисини бажариши ва ўзини эшитмагандек тутиши, хархаша қилиши мумкин. Бунда ота-оналар ҳам ўзини шундай тутиши ва бақир-чақир қилиб айтганни қилдирмоқчи бўлади.
Нима қилиш керак?
Ўзингизни босинг ва ўзингизга вазиятни назорат қила олишингизни таъкидланг. Уни тинчлантириш учун ўзингиз ҳам сокин бўлишингиз керак. Унутманг, жазавага тушган икки киши ҳеч қачон тил топиша олмайди. Адекват, етарлича тажрибага эга катта одам вазиятни назорат қилса, босимсиз ҳам муаммони ҳал қила олади. Болангизга сени тинчланишингга ёрдам бераман, ўзингга келганингда суҳбатни давом эттирамиз, деб айтинг.
Жазавага тушган болага: бор, сен билан бошқа гаплашмайман, менга бундай боланинг кераги йўқ, дея кўрманг. Чуқур нафас олинг, бешгача сананг ва вазмин бўлишга ҳаракат қилинг.
Болангизни бўйи баравар ўтиринг, кўзларига боқинг. Бағрингизга босишингиз шарт эмас. Шунчаки қўлларидан тутинг, елкасидан ушланг ёки бошини силанг ва шундан кейингина айтмоқчи бўлган гапингизни бошланг.
Реакцияни кўпайтириш мақсадида
Ота-она боласига дарс қилишни бир неча марта такрорласа ҳам бажармаганидан ва бепарволигидан кейин бақирсам, бажаради деб овозини кўтаришга ўтади. Бола эса дарҳол айтганни бажаради. Лекин бундай вазиятда бола нима учун қилаётганини тушуниш муҳим. Бола катталарни айтганини ҳурмат юзасидан ёки натижа билан уларни қувонтириш учун эмас, қўрқувдан бажаради.
Нима қилиш керак?
Аввалига ўзингиз учун аниқлаб олинг: сиз учун нима муҳимроқ: болангизни ҳурмат қилган ҳолда гапингизни икки қилмагани яхшими ёки ҳамма нарсани қўрқув билан бажарганими? Агар сиз ҳамма вақт болага бақиришда давом этсангиз, унда ҳам шундай реакция бўлади.
Оқибатда бирор нарсани онгли ва керак деб билганидан эмас, бошқа бақирмаслигингиз учунгина бажаради, бунда эса сизнинг илтимосингиз ва вазиятнинг умуман қизиғи бўлмайди. У ўзининг хатти-ҳаракатларини зарурлигини англай олмайди ва илтимоснинг муҳим эканини тушунмайди. У айтганни шунчаки, қулоғи тинчиши ва ота-онасини ўзини бошқара олмайдиган аҳволда кўришни истамаганидан бажаради.
Жазо сифатида бақириш
Баъзида ота-она боласини жазолаш мақсадида бақиради. Улар тушунтириш ва қилмишининг оқибатлари нимага олиб келиши мумкинлигини тушунтириб ўтиргандан шунчаки баланд овоз билан қўрқитиб қўйиш керак, деб ҳисоблайди. Аммо бақирганда бола информацияни тингламайди. Агар болангиз сизнинг гапингизни жиддий қабул қилиши ва унинг муҳим деб тушунишини истасангиз, тинч жойда сокин оҳангда гаплашинг. Бола тинч ҳолатдагина нима демоқчилигингизни англаши мумкин.
Нима қилиш керак?
Қаерда хато қилганингизни англашга ҳаракат қилинг. Жазо мақсадида жазолашда мантиқ йўқлигини тушунинг. Асосийси, бола хулоса қилиши ва хатоларини такрорламаслиги муҳим. Бақирганингизда бола кейинги сафар жазоланмаслиги учун қилмишини яширишга ҳаракат қилади.
Ундан кўра, мантиқий ечим танланг. Масалан, бола ёйиб ташласа кетидан йиғмасдан агар нарсаларини жой-жойига қўймаса, шундай тартибсизликда яшашига тўғри келишини айтинг. Яна бошқа бир вариант: Сен дарсга кеч қолганинг учун жазоламайман, мавзуни ўзлаштирмаганинг ва керакли фандан ўта олмаганинг оқибатида баҳоларинг тушиб кетди. Масъулиятни ҳис қил ва муаммони ҳал қилиш учун нимадир қил, денг.
Изоҳ (0)