1453 йил 19 октябрь куни Франция қироли Карл VII икки ойдан ортиқ давом этган қамалдан сўнг, Бордо шаҳрига кирди ва ҳудуддаги Англия ҳукмронлигига барҳам берди. Бордо қамали 1337–1453 йилларда юз берган Франция ва Англия ўртасидаги юз йиллик урушнинг энг сўнгги фазасига кирувчи жанглардан бири бўлиб, «Дарё» бугунги мақолада мазкур жараён ҳақида ҳикоя қилади.
Юз йиллик уруш
Франция ва Англия қиролликлари ўртасида 1337 йилдан 1453 йилгача бўлган даврда бўлиб ўтган ҳарбий тўқнашувлар XIX аср тарихчилигида Юз йиллик уруш номи остида берилишни бошлаган эди. Бугунги кунда ҳам тарихчиликда шу ном қўлланади. Икки қироллик ўртасидаги уруш бошланишига қуйидаги уч асосий омилни сабаб қилиб кўрсатилади :- Ўрта асрлар Европасидаги катта тушкунлик даври;
- Плантагентлар ва капетинглар сулолалари ўртасидаги Гиен вилояти ҳудудида ҳукмронлик учун олиб борилган курашлар;
- 1328 йилда Карл IV вафотидан кейин бўшаб қолган Франция тахти ворислиги учун кураш
1380 йилдан бошлаб иқтисодий инқироз ва икки давлатда бошланган фуқаролар уруши сабабли урушда танаффус бўлди. Инқироздан биринчи бўлиб Англия чиқиб кета олди ва қирол Генри V Франция қироли Карл VI нинг руҳий хасталигидан ва мамлакатда давом этаётган бургинёнлар ва арманяклар ўртасидаги фуқаролар урушидан фойдаланиб яна ҳарбий ҳаракатларни тиклади.
Бургинёнлар билан иттифоқ тузиб, 1420 йилги Труа шартномасига мувофиқ Франция тахтини ўғли Генри VI га олиб берди. Шундай шароитда Францияда миллий ғурурнинг уйғониши ва иқтисодий янги шарт-шароитлар инглизларнинг Франциядаги мавжудликларига соя сола бошлади. 1429 йилги Жанна д’Арк қаҳрамонликлари французларни руҳлантириб юборди ва Карл VII нинг легитимлиги борасидаги шубҳаларни йўққа чиқарди.
Карл VII 1435 йилда Бургундия графи билан тинчлик шартномаси имзолади ва 1436 йилда Париж инглизлардан тортиб олинди. Шу даврдан бошлаб инглизлар чекина бошлади ва 1453 йилда уруш тугаганда улар фақатгина Кале портини ўзларида сақлаб қола олди. 1558 йилда Кале порти ҳам қайтариб олингач, инглизларнинг Франциядаги мавжудлигига барҳам берилди.
Бордо қамали
1451 йил 29 июнь куни Бордо шаҳри Карл VII томонидан эгалланган эди. Аммо бир йилдан кейин Лорд Талбот томонидан қайтариб олинган эди. 1453 йил 17 июль куни французлар Кастиён жангида ғалаба қозонди. Бу орқали улар Бордога борадиган йўлни ўзлари учун очган бўлди. Кастиён шаҳрининг қўлга киритилиши ортидан атрофдаги Сент Эмилион, Либурн, Фронсак, Бург, Блей каби шаҳарлар ҳам эгалланди. Бордо эса шу тариқа ўраб олинган эди.13 август куни қирол Карл VII қамални бошқариш учун Амбес бурнига етиб келди. Бордо шаҳри уч қаватли девор билан ўралган бўлиб, йигирмадан ортиқ миноралари бор эди. Шаҳарни ҳимоя қилиш учун ҳозир бўлган саккиз минг одам икки ой мобайнида қаршилик қилди. Ён атрофдаги қалъаларнинг мағлубияти бордоликларнинг руҳиятини тушириб юборди. Шунингдек, шаҳарлик бой савдогарлар ўз мол-мулкларидан айрилиб қолишдан қўрқди. Карл VII га қўшимча 15 та голланд ҳарбий кемаси ёрдамга етиб келди.
Шундай шароитда 9 октябрь куни қирол ва бордолик 9 нафар юқори мартабали шахслар ўртасида тинчлик сулҳи имзоланди. Шартномага мувофиқ Бордо қиролга 100 минг экю (танга) тўлаши ва француз асирларни озод қилиши белгилаб қўйилди.
Шаҳардан инглизлар чиқиб кетди ва 19 октябрь куни қирол Карл VII шаҳарга кириб борди. Шаҳар бошқаруви маҳаллий аҳолига берилиши ваъда этилган бўлса-да, мэр тайинлаш қиролнинг ҳуқуқи эди. Шаҳар бошқарув кенгашини ҳам қиролнинг ўзи тайинлаш ҳуқуқига эга бўлди. Вино экспортига солиқ юкланди. Бу тоннасига 25 цент дегани эди. Шаҳарнинг французлар томонидан эгалланиши ва унинг аҳамиятининг пасайиши кўплаб буржуазия вакиллари ва зиёлиларнинг Англияга кўчиб кетишига сабаб бўлди. Шу тариқа Бордо шаҳри Франция қироллиги таркибига қўшиб олинди.
Жаҳонгир Остонов тайёрлади.
Изоҳ (0)