Бундан 82 йил аввал — 1938 йилнинг 4 октябрида юзлаб ўзбек зиёлилари қотил тузум томонидан отиб ўлдирилган. Тарихчилар бу кунни ўзбекнинг тарихидаги энг қора кунлардан бири, деб ҳисоблайди. Абдулла Қодирий, Абдурауф Фитрат, Чўлпон каби намоёндаларимиз ҳам айнан шу куни қатл қилинган.
Одатда танлаб амалга оширилган қотилликлар геноцид дейилмайди, ҳар ким бундан қутулиб қолиши мумкиндек тасаввур уйғотади. Аслида ундай эмас — танлов бегуноҳ инсонлар ўртасида ва ноҳақ, адолатсиз экан, бу геноциддир.
Иккинчи Жаҳон урушидан кейин немис зиёлилари қандай тарбиялангани ҳақида эшитгандим. Масалан, ўша урушга умуман алоқаси бўлмаган бир ўқитувчи ўзига ўхшаганлардан ташкил топган гуруҳ билан мажбурий меҳнатга юборилади. Қилиниши керак бўлган иш — фашистлар томонидан кўмиб юборилган ёки бомба тагида қолган жасадларни кавлаб чиқариб, қабрга қўйиш.
Немис ўқитувчисини куйиб кетган гўдак жасадини бир муддат қўлда ушлаб туришга мажбур қилишаркан. Шу орқали у, гарчи фашизмни қувватламаган бўлса-да, бефарқлиги билан Германияда ҳокимият тепасига кимлар келишига сабаб бўлганини ҳис қилар, ўзини бошқа миллатлар олдида айбдор санар экан.
Мана шу туйғу германияликларни дунёнинг энг ривожланган жамиятлардан бирига айлантирди.
Афсуски, Сталинни бундан кам бўлмаган жиноятлари учун ҳеч ким жазолай олмади. Бефарқ бўлиш тугул, ўша отиб ўлдирилган зиёлиларни сотиб берганлар, қатл қилганлар қаҳрамон бўлишди, медаллар олишди, яхши яшашди.
Афсуски, биз ҳалигача жазоланмадик, 1938 йил ва ундан кейинги воқеалар даҳшатини ҳис қилмадик. Афсуски, ҳалигача Сталинни оқлайдиган, унинг яхши ишлари ҳам бўлганини санайдиганлар бор орамизда.
Менимча, Қодирий, Чўлпон, Фитратларнинг ўлимини тўлиқ англаб етмагунимизгача, бу билан биз нималарни йўқотганимизни тушуниб етмагунимизгача, уларнинг ғоясини ҳаётга тадбиқ қилиш, йўлини давом эттиришни ўзимизга вазифа қилмагунгача, якдил жамиятга айланмаймиз, том маънодаги мустақилликка таҳдидлардан қутулмаймиз.
Изоҳ (0)