1965 йилда мухлислар қалбидан жой олган «И операцияси ва Шурикнинг бошқа саргузаштлари» фильми экран юзини кўрган. Уч қисмдан иборат картина сюжетида умумийлик бўлмаган, лекин уларни бир асосий қаҳрамон — кўзойнакли талаба Шурик бирлаштириб турган. Қуйида фильм билан боғлиқ маълумотлар билан бўлишамиз.
«Жиддий бўлмаган ҳикоялар»
1964 йилда сценарий муаллифлари Морис ва Яков Костюковскийлар режиссёр Леонид Гайдайга «Жиддий бўлмаган ҳикоялар» сценарийсини олиб келади. Бош қаҳрамон Владик Арев исмли талаба турли қизиқарли воқеа ҳодисаларга дуч келиши сценарийни асосини ташкил қилган. Чарли Чаплинни эсга соладиган ушбу қаҳрамон ўша давр талабаси ҳақида тўлиқ тасаввур бера олган.
Гайдайга сценарий ёққан, лекин ўз одатига содиқ қолган ҳолда қайта ёзишга киришган. Натижада эса «Жиддий бўлмаган ҳикоялар»дан учта новелла: талаба, текинхўрни қайта тарбиялаган «Шерик», кўзойнакли талаба ва ноёб конспект ҳақидаги «Шайтон васвасаси» ва жиноятчиларни фош қилган талаба, Никулин, Вицин ва Моргунов суратга тушган «И операцияси» юзага келган.
Роль учун синов
Комедияда суратга тушиш учун актёрларни танлаш ва саралаш ишлари 1964 йилнинг ёзида бошланган. Асосий муаммо Владик қаҳрамони учун муносиб актёр танлашда бўлган. Олег Видов, Евгений Петросян, Иван Бортник ва бошқалар ушбу роль учун синаб кўрилган, аммо талабани гавдалантириш Александр Демьяненкога насиб қилган. Аслида суратга олиш жамоаси Валерия Носик номзодида тўхтаган бўлган. Лекин актёр қўполроқ бўлган, Гайдай эса бош қаҳрамонини одобли, тартибли ва таъсирчан бўлишини истаган. Ҳамкасбларидан бири ленинградлик актёр Александрни эслатиб, суратини кўрсатганидан кейин эса у ўша заҳоти Ленинградга жўнаб кетган. Демьяненко бош қаҳрамон ролига тасдиқланган, унинг исми эса Владикдан Шурикка ўзгартирилган. Демьяненко сценарий билан танишганидан кейин фильм муваффақиятга эришиши ва у вақтдаги кино оламида бунақаси ҳали бўлмаганига амин бўлган. Актёр ҳақ бўлиб чиқди, фильм дарҳақиқат кутилганидан-да омадли бўлди, лекин айнан шу ижроси сабаб унинг карьерасида бошқа омад кулиб боқмаган. Бунга актёр Шурик ролини қойилмақом қилиб ижро қилганидан мухлис ва томошабинлар уни бошқа қаҳрамон сифатида қабул қила олмагани, унинг тимсолида фақат Шурикни кўргани сабаб бўлган.
Гайдай Ленинградга борганида Верзила роли учун яна бир актёр Алексей Смирновни ҳам ўзи билан бирга олиб келган. Аслида бу ролни фильмда иш бошқарувчини жонлантирган Михаил Пуговкин ижро қилиши керак бўлган, лекин ижодий раҳбар Иван Пирев Пуговкиннинг кўриниши тўғри келмайди деб ҳисоблагани учун номзод ўзгартирилган.
«Шайтон васвасаси» картинасидаги қўлидан конспект дафтари тушмайдиган қиз ролига синаб кўрилган Наталья Селезнёва нима учундир бошқалардан фарқли равишда ролга тасдиқланишга ишончи комил бўлмаган. Лекин режиссёрга актрисанинг ташқи кўриниши ва шаддодлиги ёққан, шундан кейин у асосий қаҳрамон қиз ролига тасдиқланган.
Мураккаб кечган суратга олиш жараёни
Актёрлар танланиб, суратга олиш ишлари бошланганидан кейин Москвада ҳаво ёмонлашган. Шундан кейин қуёшли ёз акс этишини истаган жамоа Бокуга жўнаб кетган. Озарбайжонда ҳам ёмғир ёға бошлаган ва жамоа Одессага боришига тўғри келган. Шу билан суратга олиш ишлари кузга бориб қолган, ушбу фаслда эса Одесса об-ҳавоси ҳамиша ҳам қуёшли бўлавермайди. Демьяненко аксига олиб касал бўлиб қолган, у ўзини ёмон ҳис қилгани учун суратга олиш ишлари бир неча кунга тўхтатилган. Шунга қарамай Одессадаги қуёшли кунларда суратга олишга муваффақ бўлинган. «Шайтон васвасаси»даги Лиданинг хонадонидаги воқеалар эса Москвада суратга олинган.
Омадли рақамлар
- «И операцияси ва Шурикнинг бошқа саргузаштлари» эфир юзини кўрганининг биринчи йилидаёқ 69 миллион киши томоша қилган.
- Александр Демьяненконинг фильмдан олган гонорари 3376 рубль ёки 44 долларни ташкил қилган.
- Гайдай режиссёрлик фаолияти учун 2375 рубль ҳозирги ҳисоб бўйича 31 долларни қўлга киритган. Сценарийни қайта ёзгани учун эса 1500 рубль ҳозирги ҳисоб бўйича 19 доллар тўланган.
- «И операцияси»да уч ўғри ошналарнинг «Д 1-01» рақамли машинаси дипломат ходимларга тегишли бўлган. У вақтдаги СССР фуқароларининг машина рақами бошқача бўлган.
Изоҳ (0)