Адлия вазирлиги бугун ижтимоий ҳаётда кенг муҳокамаларга сабаб бўлаётган «снос» ва ўзбошимчалик билан қурилган уй жойларни бузиш ўртасидаги фарқлар, қайси ҳолларда товон пули тўланиши, қайси ҳолларда эса айбдорлар жаримага тортилишини изоҳлади. «Gazeta.uz» вазирликнинг ушбу изоҳини ҳавола этди.
Гап «снос» ҳақида кетар экан, уни ўзбошимчалик билан қурилган уй-жойлардан фарқини билиб олиш ҳар қачонгидан долзарб масаладир. «Снос» деганда фуқаролар ва юридик шахсларга фақатгина қонуний тартибда тегишли бўлган ер участкаси ёки унинг бир қисми олиб қўйилиши ва унга яраша компенсация берилиши тушунилади.
Ростдан ҳам шаҳарсозлик фаолиятини амалга ошириш, аҳолига муносиб турмуш шароитини яратиш, ҳудудларни комплекс ривожлантиришга қаратилган давлат дастурлари ва инвестиция лойиҳаларининг самарали амалга оширилиши доирасида фуқаролар ва тадбиркорларга тегишли бўлган бино ва иншоотлар жойлашган ер участкалари олиб қўйилиши муносабати билан айрим ҳолларда камчиликларга, қонунбузилишларга йўл қўйилди.
Айни масалада қонун бузилишлар бўлганлиги сабабли бу борада умуман янгича тартиб жорий этилди. Эндиликда Ер участкасини олиб қўйиш Ҳукуматнинг 2019 йил 16 ноябридаги қарори билан тасдиқланган низом асосида ҳамда унда кўрсатиб ўтилган асослар мавжуд бўлгандагина амалга оширилади.
Унга кўра:
- ер участкасини олиб қўйишга зарурат туғилганда биринчи навбатда ҳокимлик ёки инвестор ва мулкдорлар ўртасида ОАВ иштирокида очиқ муҳокама ўтказилади;
- ҳокимлик ёки инвестор томонидан дастлабки ҳисоб-китоблар амалга оширилади, шунингдек, компенсация бериш учун етарли ресурслар мавжудлиги ўрганилади;
- Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, халқ депутатлари Кенгашлари томонидан ер участкаси олиб қўйилишидаги фойда ва харажатлар ўрганиб чиқилади, ресурслар етарли бўлганида ҳамда фойда ва харажатлардан устун келган тақдирда ер участкасини олиб қўйиш тўғрисидаги қарор қабул қилинади. Ҳокимликлар ер участкаси олиб қўйиш тўғрисидаги қарор қабул қилишга ваколатли эмас;
- ҳокимлик ёки инвестор ва мулкдорлар ўртасида компенсация тури, миқдори ва бериш муддати келишилади ва ушбу келишув нотариал тартибда тасдиқланади.
Бундан ташқари олиб қўйилган ер участкасида жойлашган бинони бузиш ҳам адлия органларининг ижобий хулосасидан кейингина амалга оширилиши белгиланди.
Таъкидлаб ўтиш лозимки, янги тартиб кучга киргандан кейин (2020 йил 1 январь) «снос» масаласида муаммо бўлгани йўқ. «Снос»нинг иккинчи тўлқини ҳақидаги гаплар эса мутлақо асоссиз, «публика»га ўйнашдан бошқа нарса эмас.
Мавзуга доир: Расул Кушербаев: «Одамларни норози қилган «снос» эпидемиясининг иккинчи тўлқини бошланганлигига гувоҳ бўляпман»
Ҳозирда баъзи ҳудудларда айрим фуқаролар томонидан ўзбошимчалик билан ёки ноқонуний ҳужжат асосида ажратилган ерларда қурилган уй-жойлар белгиланган тартибда бузилиши режалаштирилган.
Ноқонуний ҳужжат албатта ўз-ўзидан қабул қилинмайди (таниш-билиш, коррупция борлиги кундай равшан, бироқ исбот йўқлиги учун бу ҳақда ёзмаймиз), бу ҳужжат қабул қилишга масъул бўлган шахсларнинг жавобгарлиги масаласи албатта тегишли ташкилотлар томонидан кўриб чиқилади.
Таъкидлаб ўтиш лозимки, давлат органининг ноқонуний қарори натижасида фуқарога ёки юридик шахсга етказилган зарарнинг ўрни давлат томонидан қопланади. Бундай зарарнинг ўрни давлат органининг бюджетдан ташқари маблағлари ҳисобидан қопланиши, агар у ерда маблағлар бўлмаса, зарар давлат бюджетидан қоплаб берилади.
Бундан ташқари 2019 йилда Жиноят кодексига янги модда қўшилиб, ер бериш тартибини бузганлиги учун жавобгарлик чораси киритилди.
Бугунги кунда фуқаролар томонидан ҳудудлардаги суғориладиган экин майдонларида рухсатномасиз, ўзбошимчалик билан қурилиш ишлари олиб бориш ҳолатлари кўп учрамоқда.
Ўзбошимчалик билан қурилган уй-жойлар эса ўз номи билан ноқонуний ерларда, рухсатномасиз, қурилиш нормаларини бузган ҳолда қурилган бинолар ёки ишноотлардир.
Амалдаги Фуқаролик кодексига кўра, ўзбошимчалик билан иморат қурган шахс унга мулк ҳуқуқини ололмайди, уни сотишга, ҳадя этишга, ижарага беришга, иморатга нисбатан бошқа битимлар тузишга ҳақли эмас.
Бундай иморатлар 15 кун ичида иморатни қурган шахс томонидан ёки суднинг қарорига биноан иморатни қурган шахс ҳисобидан бузиб ташланиши лозим. Шунингдек, бузиш ишлари ёки бузилган иморат учун умуман компенсация берилмайди.
Айтиб ўтиш жоизки, Ҳукуматнинг 2019 йил 16 ноябридаги 911-сон қарорида ўзбошимчалик билан қурилган уй-жойнинг ҳам қопланиши лозимлиги қайд этилган. Шуни унутмаслик керакки, бунда компенсация фуқароларга қонуний тартибда тегишли бўлган ер участкаларидаги мулклар «снос»га тушганида, унда жойлашган ўзбошимчалик билан қурилган уй-жойлар учун тўланади холос. Бошқа ҳар қандай ҳолатда ўзбошимчалик билан қурилган уй-жойлар учун компенсация тўланмайди. Яъни ер эгаллаб олинган ҳеч бир ҳолатда компенсация тўланмайди.
Изоҳ (0)