Профессионал спортни давлат томонидан молиялаштириш — бой мамлакатларга хос, Ўзбекистонда эса давлат ҳозирги шароитда ўз харажатларини қисқартириш ҳақида ўйлаши керак. Ушбу фикр таниқли иқтисодиётчи Беҳзод Ҳошимов томонидан «Улар» дастурига берилган интервью давомида айтиб ўтилди.
Спортнинг давлат томонидан молиялаштирилишига қарши эмасман. Биласизми, нимага қаршиман? Давлатнинг харажатлари кўплигига қаршиман. Оддий қилиб тушунтираман — Ўзбекистонда давлат харажатлари ялпи ички маҳсулотнинг 33 фоизини ташкил этади. Жанубий Корея, Сингапур каби Ўзбекистон яхши кўрадиган мамлакатлар бор — уларда, мисол учун, давлат харажатлари ҳеч қачон 20 фоиздан ошмаган. Масалан, Сингапурда ҳеч қачон 20 фоиздан ошмаган. Японияда ҳам 1996 йилда ошишни бошлаган.«Улар» дастурининг 2-сонида иқтисодий таҳлилчи Отабек Бакиров футбол бўйича Ўзбекистон чемпионатидаги аксарият жамоалар давлат томонидан ёки давлатга тегишли корхона-ташкилотлар томонидан молиялаштирилаётгани, бироқ шунча пул сарфланаётган мусобақанинг бир тур учрашувларига 100 минг ҳам томошабин кирмаётганини таъкидлаб, бундай чемпионат давлат томонидан молиялаштирилмаслиги кераклигини айтиб ўтган эди.Бизда айни дамда давлат харажатларининг даражаси ҳозирги кундаги Франциянинг харажатларига тенг. Лекин даромадлари ҳозирги Ўзбекистонникига яқин бўлган 70 йил аввалги Франция билан солиштирсак, уларда ўшанда давлат харажатлари 10—15 фоиз бўлган. Ёки Японияни олайлик — уларнинг харажатлари ҳозир бизникидан кўпроқ, лекин уларда давлат ҳозирги Ўзбекистондагичалик харажат қилаётган вақтда киши бошига ЯИМ ҳажми 30 минг доллар эди, биздан 20 баробар бойроқ эди.
Шунинг учун, Ўзбекистоннинг ривожланишини хоҳласангиз, давлат харажатларини қисқартиришингиз шарт. Менинг саволим шундай: харажатларни нимадан қисқартириш мумкин? Ҳозир бизда харажатлар 33 фоиз, шуни камида иккига бўлишимиз керак. Қайсидир бир мард келиб, шуни икки баробар камайтириши керак. Бу жуда ҳам қийин ислоҳот. Шу муҳокама вақтида харажатларни қаердан қисқартириш мумкин деган саволга, мен: «Балки спортдир?!», дедим, бунга айнан профессионал спортни назарда тутганман.
Чунки спортчи муваффақиятли бўлса, у қилган меҳнатнинг мевалари фақат унга қолади. Муваффақиятсиз бўлса, унинг юки бизга — солиқ тўловчиларга тушади. Давлат идоралар, фирмаларни молиялаштиришини ҳам худди шу сабабдан хоҳламайман. Давлат қайсидир идорага кўп ёрдам берса, у идора яхши бўлиб кетса, давлатга озгина солиқ тўлаши мумкин, лекин давлатга фойдаси қолмайди. Аммо у идора инқирозга учраса, уни биз (солиқ тўловчилар) қутқаришимиз керак.
Профессионал спортни жамият молиялаштириши керакми, деганда мен шундай деяпман: «Хўп, футболчиларга пул тўлайлик, лекин шу пул шифохоналарга етмаётган пулдан олинаётганини билайлик». Албатта, соғ ва бой бўлиш касал ва камбағал бўлишдан кўра яхши. Лекин шароити бизникидек бўлган мамлакат танлов қиляпти — спортчига пул беряпмизми, демак, қайсидир мактабдан китобини олиб қўйяпмиз. Шу нуқтаи назардан ўйлашимиз керак.
Бизнинг Ўзбекистондаги ҳар бир мактабда иссиқ ҳожатхона ёки интернет йўқ. Шу маънода профессионал спортни молиялаштириш қанчалик мақсадга мувофиқ? Намуна ҳам келтиришим мумкин. Мана, Сингапурни яхши кўрамиз — Сингапур профессионал спортчиларга деярли пул бермайди. Ли Куан Ю чиқиб: «Бизда профессионал спортчилар бўлмайди», деб айтган, юқорида келтирилган сабабларга кўра.
Кўп мамлакатлар тушуниб етганки, спорт ниҳоятда қиммат нарса. Масалан, АҚШ ва СССР спортда кўп курашиб, бир-бирига ўзини кўрсатмоқчи бўлган. Лекин шунда ҳам АҚШ Конгресси мамлакат Миллий олимпия қўмитасига бир сент ҳам бермаган. Ваҳоланки, АҚШда киши бошига ЯИМ 50 минг доллар, лекин шунда ҳам АҚШ ҳукумати спортга пул бермаяпти.
Беҳзод Ҳошимов, иқтисодиётчи
«Мабодо 10 миллион томошабин кирса ҳам, давлат томонидан молиялаштирилишини тўхтатиш керак, дердим. Профессионал спортни молиялаштириш — бой мамлакатларга хос. Ўзбекистондек мамлакат, балки, болалар спорти ва ҳоказоларга пул бериши мақсадга мувофиқдир, лекин лигамизга миллионлаб томошабин келса-ю, у барибир ўзини ўзи оқламаса, барибир ҳам йўқ дердим. Агар ўзини ўзи оқласа, мен спортга тақиқ қўйинглар, демаяпман — давлат пулидан молиялаштиришни тўхтатинглар, деяпман», — деди Беҳзод Ҳошимов.
«Лекин ҳозир шуни кимдир эшитиб, бўлди, спортни давлат томонидан молиялаштирилишини тўхтатиб, энди ҳар бир одамдан спорт солиғи оламиз, деган ҳам бўлмаслиги керак. Бу ерда қайси гапни айтиш тўғрилигини билмайман. Шунинг учун қатъий бир фикр билдиргим келмаяпти», — дея қўшимча қилди у.
Изоҳ (0)