Россия, АҚШ, Хитой, Япония. Охирги пайтларда энергетика масалалари, ядровий қурол билан боғлиқ ўзгаришлар ва ҳудудий талашувлар ушбу йирик давлатларнинг муносабатларида акс этмоқда. «Дарё» колумнисти Жаҳонгир Эргашев ушбу воқеалар асосида буюк давлатлар ўртасида бораётган нозик «Тахтлар ўйини»га шарҳ беради.
Россия аҳолисининг Кремль ҳукуматидан норозилиги ошиб бормоқда. Асосий сабаблар сифатида пенсия ислоҳоти, қўшимча қиймат сўлиғининг оширилиши, аҳоли турмуҳ даражасининг икки баравар пасайиб кетиши кўрсатилмоқда. Шу билан бирга, Россия ташқи сиёсат борасида ҳам кўзга кўринадиган ютуқларга эришаётгани йўқ. Россия аҳолисининг кўпчилиги ўзларини «ташқи хавф-хатар билан қўрқувга солинаётганлигини» Путин ва унга шерик бўлган рус амалдорларининг ҳокимият тепасида кўпроқ қўлишга уринаётгани сифатида баҳоламоқда.
Мамлакатда бойлар ва қашшоқ аҳоли ўртасидаги жарлик тобора кенгайиб бормоқда. Оддий халқ ишлаб топган 10–11 минг рубль маоши фақат озиқ-овқат олишгагина етиб турибди. Шунақа бир вазиятда ҳокимият амалдорлари ва миллионер руслар хориждан кўчмас мулк, яхта ва бошқа дабдабавозлик учун пул харж қиляпти.
* * *
АҚШ ва Россия яқин ва ўрта масофага учириладиган ядровий ракеталар келишуви борасида муносабатлари анча зидлашди. АҚШ Россия тарафини 1987 йилда Вашингтонда Михаил Горбачёв ва Рональд Рейганнинг олий даражадаги учрашувида имзоланган битимини бузганликда айблаб, шартномадн чиқишини эълон қилди. Айтиш жоизки, ҳали шартномани сақлаб қолиш учун 6 ой муддат бор. АҚШ шартномани янгилашга рози, фақат расмий Вашингтон ушбу шартномага Хитой ҳукуматининг қўшилишини ҳам талаб қилмоқда. Расмий Пекин ўз ракеталарининг яқин масофага учишини рўкач қилиб, бу шартномани имзоламаслик тарафдори.
Кремлнинг иддаосига кўра, шартномани аслида АҚШ ҳукумати бузган. Россия янги шартномани имзолашга қарши эмас. Аммо Москва АҚШ ва Ғарб давлатлари томонидан буюк давлат деб эътироф этилишини ва рус ҳукмрон элитасининг манфаатлари қондирилишини хоҳлайди.
Бинобарин, яқин ва ўрта масофага учувчи ядровий ракеталар борасида бир битимга келишиш мушкул масала. Чунки Россия АҚШ ва Ғарб талаб этаётган Қримни Украинага қайтариб беришни сира истамайди ва Украина шарқидаги можарони тинч йўл билан ҳал қилишга ҳам кўнмайди. Устига устак, расмий Кремль товушдан ҳам тез учадиган ракеталарни синаб кўриш борасида амалга оширилаётган ишлар билан дунёга жар солмоқда.
Россия миллиардерларининг бойлигини ошираётган восита асосий хом ашёнинг чет элга сотилишидир. Нефть ва газ эса энг асосий хом ашёдир. Нефть нархлари тушиб-кўтарилиб турибди. Лекин шу кунларда газ нархи кескин тушиб кетди. Сабаби — Хитой газ сотиб олишни кескин қисқартирди. Натижада Россия Европага экспорт қилаётган газ нархини ҳам туширишга мажбур бўлди. Рус газининг асосий истеъмолчиси бўлган Германия ҳукумати «рус газига қарам бўлиб қолмаслигини» билдирди.
Рус гази нархининг пастлаши Россия даромадларини янада камайтирди. Аҳоли норозилиги ўсиб, рус кўчалари намойишлар билан тўлиб ҳам кетиши мумкин.
Россияда кескин тус олиши мумкин бўлган вазиятни олдини олишнинг икки йўли мавжуд:
- чет эл банкларига қўйилган захира пулини мамлакатга қайтариш;
- рус олигархлари хонавайрон қилган кичик ва ўрта тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш.
* * *
Россия ва Япония ҳукумати ўртасида Курил оролларини расмий Токиога қайтариш борасида музокаралар давом этмоқда. Япония парламентига чиқиш чоғида бош вазир жаноб Синзо Абэ «Шикотан ва Хабомаи оролларини қайтариш борасидаги музокараларни тезлаштирамиз», деб ваъда берди. Россия президенти матбуот котиби Дмитрий Песков эса «Асосий вазифамиз бирор нарсани олиш ёки бериш эмас, аксинча, тенглик шартномасини имзолашдир», деб айтди.
Таъкидлаш жоизки, ўтказилган сўровномаларда Россия аҳолисининг 79 фоизи Курил оролларининг Японияга қайтарилишига қарши овоз берган. Япония, ўз навбатида, Ғарбнинг Россияга нисбатан қўллаган санкцияларини олқишлайди. Бу эса Россия ва Япония ўртасида бирор-бир ижобий якун топадиган шартнома истиқболини чиппакка чиқаради. Бироқ Япония ҳукумати Курил оролларини қайтариб олиш истагида Россияга жазо чораларини бекор қилса, ривожланиш учун кўмак берса, Россия аҳолиси норозилигига қарамасдан, расмий Кремль оролларни Японияга қайтариб берадими деган масала сиёсий таҳлилчиларни ўйлантириб қўйган.
Муаллиф фикри таҳририят нуқтаи назаридан фарқ қилиши мумкин.
Изоҳ (0)