Рассом Ниғмат Жўраев Ўзбекистонда туғилган, ёшлиги Тожикистонда ўтган. Иккала ватанига бўлган муҳаббат расмларида акс этади. Бу ҳақда Sputnik хабар берди.
Рассом Ниғмат Жўраевнинг санъат асарлари Шарқ руҳи билан суғорилган.
Унинг расмларини Тожикистон, Ўзбекистон музейлари ва Европадаги санъат ихлосмандлари сотиб олади. Бундан ташқари, Ниғмат машҳур кино санъаткор ҳам ҳисобланиб, кўпгина фильмлар учун декорациялар яратган.
Миллати тожик бўлган бу рассом Ўзбекистонда туғилгани ва Тожикистонда ўсгани учун икки мамлакатнинг дўстлик рамзига айланган.
Баҳодирлар билан келган сеҳрли меҳмон
Ниғмат Ўзбекистон Республикаси Сурхондарё вилоятининг Жарқўрғон шаҳрида туғилган. Ота-онаси асли Тожикистон Республикаси Сўғд вилояти Ўш туманидан. Отасининг иши юзасидан Жарқўрғонга кўчиб келишган. У ерда эса бўлажак рассом туғилган. Кейинчалик Жўраевлар оиласи ўз ватанига қайтган.
Ниғматнинг болалиги кичик шаҳарда жуда бахтли ўтган. Қўшни болалар билан футбол ўйнашни ёқтирган.
Бола санъатга қизиқиб қолганида, ҳамма нарса ўзгарди. У 5 ёшлигида, отаси ўзи билан график рассомни уйига олиб келган. У йўлланма асосида Жарқўрғонга ишлагани келган ва Жўраевларнинг уйига жойлашган.
«Рассом Васнецовнинг ‘Баҳодирлар’ асарини кўпайтириш учун буюртма олган эди. Қарабсизки, бизнинг уйда катта полотно (бирор воқеани тасвирлаб чизилган расм) пайдо бўлди. Мен лол қолган эдим! Аввал ҳеч қачон сурат қаҳрамонлари худди ҳақиқий одамлардек бўлган бунчалик катта суратни кўрмаган эдим. Музейда экспонатларни узоқроқ масофадан кўриш мумкин, мен эса уйимда шундай санъат асарига яқин кела олардим. У ўзидан чиқараётган қувватни ҳис қилардим. Рус баҳодирлари худди тирик одамдек кўринарди,» — дейди Ниғмат.Шундай қилиб у рассомдан дарс ола бошлади.
«Ҳар куни қоғозга расм чизиб кўрардим. Тўғрисини айтсам, мен ўша меҳмонни исмини ва у бизнинг уйда қанча вақт яшаганини эслолмайман. Ахир мен у пайт кичкина эдим. Хотирамда фақат ундан олган таассуротларим қолган. У одам худди фариштага ўхшарди. Узун малла сочли, чўзинчоқ юзли, жуда меҳрибон, ҳамда менга санъат оламини очган зеҳнли ўқитувчи,» — дейди рассом.
Шундай қилиб Ниғмат ўз хоҳиши билан расм чиза бошлайди. Ҳатто уйларнинг деворига ҳам расм чизади.
«Тожикистонга қайтгач, катта, озода, оппоқ уйда яшай бошладик. Мен унга ранг киритишни хоҳладим. Қўлимга кўмирни олдим-да, нарвонга чиқиб, деворнинг юқори қисмига расм чиза бошладим. Тепаликлар, гуллар, қушларни расмини чиздим… Тоғли юртда кичкина бола ҳар куни кўриши мумкин бўлган ҳамма нарсани чиздим. Пастга тушиб, чизган суратимга қараганимда, ота-онам мени аниқ уришиб беради деб ўйлаганман. Лекин уларга менинг ижод намунам ёқди. Шундан кейин ўз устимда ишлашда давом этдим,» – дейди Жўраев.
Жўраевнинг рассомликдаги биринчи таълими ва ягона муҳаббати
Рассомликка қобилияти борлигини сезгач, Ниғмат энди бу касбни устаси бўлишга қарор қилган. 1977 йилда Душанбе шаҳридаги Р. Олимов номидаги Республика рассомлик ўқув юртига ўқишга кирган. У Тожикистон пойтахтида ўқишни афзал кўрганининг сабаби – биринчидан у ерда кучли таълим берадиган санъат мактаби бор эди, иккинчидан, Ниғмат совет даврида «Кичик Петербург» номини олган Душанбе шаҳрини яхши кўрган.
Ўқув юртида Ниғмат рассомликнинг турли техникаларини ўрганди. Масалан, қалам, пастел, акварел, ёғли бўёқлар (айниқса уларни Ниғмат жуда яхши кўрарди).
«Мен қоғозга турли ранглар беришни, ҳар хил чизгиларни чизиб кўришни яхши кўраман. Ўқитувчилар бизга образ қидирмоқчи бўлсак, кўпроқ кузатиш кераклигини маслаҳат берган. Шунинг учун кўчалардан ўтаётган одамларни кўп кузатганман, баъзида тоғга чиқиб кетиб, у ердаги манзарадан илҳом олганман,» — дейди Ниғмат.Ўқув юртига энди кирган пайтлари Ниғмат жуда ҳам қийналган. Чунки мактабда у саккизинчи синфгача ўқигани учун кўп фанларни ўзлаштира олмаган. Бундан ташқари, оиласидан узоқда, ётоқхонада яшай бошлаган. Лекин у билан бир хонада яшаган курсдошлари кейинчалик яқин дўстига айланган. Улар ҳалигача бир-бирига дўстона муносабатда.
Ниғмат биринчи муҳаббатини қувониб эслайди. Қиз унинг устози – Тожикистоннинг машҳур рассоми Ботир Аллабергановнинг фарзанди эди. Ботир Аллберганов Ниғматга соҳаси бўйича жуда кўп нарсани ўргатган.
«Бир куни у мени уйига меҳмонга таклиф қилди. Борсак, миллий нақшлар тикилган қизил кўйлак кийган бир қиз ҳовлида ўйнаб юрган эди. У жуда ҳам чиройли қиз эди. Яна ўша куни қуёш ҳам бошқача нур сочиб турган эди! Мен ҳатто унинг бўйнига осилган калитнинг лентасигача эслайман. Ўша пайт, албатта бундай гўзалликни суратга жойлайман деб аҳд қилган эдим,» – эслайди Ниғмат.
У пайт Ниғмат эндигина 1-курсда ўқир эди. Айра эса ундан 5 ёш кичик эди. Аммо Ниғматнинг илк муҳаббати бир умрлик муҳаббат бўлиб чиқди. Кейинчалик Ниғмат билан Айрин турмуш қуриб, узоқ йиллар бирга бахтли ҳаёт кечиришган. Рафиқаси ҳам санъатшунос, дизайнер, матоларга расм тушириш бўйича мутахассис.
Санъатимни Шарққа бағишлайман
Рассомлик билим юртини тамомлагач, Жўраев А. Н. Островский номли Тошкент театр-рассомлик институтига ўқишга кирди. Ўша пайтлари у ССРнинг санъатга ихтисослашган университетлари орасида жуда катта рейтингга эга эди, шунинг учун рассом Ўзбекистонга кўчиб келди.
Институтда унинг омади келиб, машҳур кинорассом Эммануэль Калонтаровнинг устахонасида ўқиш насиб қилди. Жонли классик драматургия, кино композиция ва кинотасвирнинг барча нозик тарафларини ўрганди.
«Яна бир истеъдодли рассом, тасвир ва расм ўқитувчиси Виктор Петрович Соседовни эслаб ўтишни хоҳлайман. Афсуски, устозларим оламдан ўтиб кетган, лекин менга сингган меҳнати беқиёс. Умуман, устозлар борасида роса омадим чопган,»– дейди рассом.Ниғмат узоқ йиллардан бери расм чизади. Уларда Осиё маданияти, Шарқ гавдаланади.
«Менинг юртим Тожикистон ва Ўзбекистондан бир вақтлар Буюк Ипак йўли ўтган. Шарқ санъати, шеърияти ва илм-фанида аск этувчи турли маданиятлар уйғунлашиб кетган. У битмас-туганмас илҳом олса бўладиган диёрдир. Бу ерда жуда кўп ранглар, иссиқлик ва қуёш нури бор, атрофда ҳаёт қизийди. Ёруғлик ва соя бир-бири билан ўйнашади бу ерда, одамлар некбин, доим юзларида табассум. Ижод аҳли учун бундан ортиқ яна нима керак!» – дейди Жўраев бир пайтлар Австрия, Россия ва Қозоғистонга кўчишдан бош тортганини эслаб.
Унинг миллий руҳ билан суғорилган картиналари музейларда ва санъат иштиёқмандларининг хусусий коллекцияларида сақланади.
Ниғмат Жўраев ва кино
Жўраевнинг асосий касби — постановкачи-рассом. У «Оға», «Кош ва кош», «Ватан кутмоқда», «Шамол-одам», «Денгизнинг кутиши» ва бошқа фильмлар учун декорациялар яратган. Узоқ йиллар давомида «Тажикфильм» киностудияси билан ҳамкорлик қилган.«Кинода рассомдан катта меҳнат талаб қилинади. У ўзида жуда кўп касбларни ўзида бирлаштириши керак бўлади. Фильм устида ишлашда режиссёрнинг нима хоҳлаётганини тушуниш, драматургия, санъат тарихи, композицион қарор чиқаришни билиш жуда муҳим. Кино санъатида менга ўзи доим истеъдодли, жиддий режиссёрлар билан ишлаш насиб қилади. Улардан бири Бахтиёр Худойназаров. Унинг ўзи катта рассом, фильм ритмикаси ва тасвирини нозик жиҳатларини ҳам илғай оладиган ижодкор. Экрандаги ҳар қандай майда деталга ҳам жиддий қарайди. Афсуски, шундай одам дунёни эрта тарк этди. Унинг ғоялари ва режалари ҳали кўп эди,» – дейди Ниғмат.
Худойназаровнинг «Ой ота» бадиий фильми Ниғматни юлдуз даражасига кўтарди. Бу лойиҳа 1990 йилларнинг охирига Европа давлатлари билан ҳамкорликда амалга оширилган. Жўраевнинг жамоаси ўшанда Тожикистон шимолидаги Қайроққум сунъий денгизида «Фархор» сценарийси учун бутун шаҳарни қуриб битказганини эслайди. У ерда уйлар, дўконлар, театр, умуман яшаш учун керак бўлган ҳамма нарса бор эди – газета дўконидан тортиб аэропортгача.«Биз жуда катта иш қилганмиз. Бутун декорация ва қурилишга бор меҳрингизни бериб, шип-шийдон жойда бутун бир шаҳарни бунёд этиш сизга сира ёддан чиқмайдиган ҳиссиёт бағишлайди. Баъзида у ерга кечки пайт етиб келганимда, чироқлар ёниб турарди ва атрофни маза қилиб томоша қилиш бўларди. Ўзида шунча ҳаёт ва шеъриятни жамлай олган тирик организм эди у,» - дея эслайди Ниғмат.
«Ой ота» фильми гастролга келган соҳта театр актёрни севиб қолган Мамлакат исмли қизга бағишланган. Бош ролни машҳур актриса Чўлпон Хаматова ижро этган. Ушбу картина кўплаб нуфузли мукофотга лойиқ деб топилган ва шахсан режиссёр Худойназаров томонидан алоҳида қайд этилган. Афсуски, Жўраев томонидан яратилган декорация суратга олиш ишларидан кейин бошқа ҳеч қаерда ишлатилмаган.
Ниғматнинг дўсти, таниқли актёр ва режиссёр Фируз Собзалиев у учун ҳажвий мисра ёзди: «Сахий бўлиш ва дўстларига шаҳар совға қилиш ҳаммага ҳам насиб этавермайди.» Бироқ, рассом гап нафақат унинг ўзи, балки ушбу лойиҳада иштирок этган одамлар ҳақида ҳам кетаётгани айтади.
«Умуман олганда, кино санъати менга ёқади. Бу менинг ҳаётим. Бу ҳар доим қандайдир янги вазифанинг ечими. Шунингдек, дунёнинг турли жойларини кўришга имкон берувчи иш. Айнан йўл туфайли шоир шоирга айланади,» – дейди Ниғмат.
Навбатдаги фильм декорациясини у Беларусияда бўладиган фильм учун яратяпти.
Изоҳ (0)