Ўзбекистон давлат санъат музейининг қарийб юз йиллик фаолияти мобайнида унинг фонди археологик қазишмалар ва илмий изланишлар натижасида нодир ашёлар билан тўлдириб борилди, деб хабар беради ЎзА.
Жумладан, академик Яҳё Ғуломов етакчилигида Қувада амалга оширилган экспедицияда буддавийликка оид топилмалар, Г.Пугаченкова бошчилигидаги археологлар Сурхондарё вилоятининг Денов тумани ҳудудидаги қазишмаларда Холчаён шаҳарчаси ва антик даврга оид лойдан ясалган кўплаб моддий манбалар бугунги кунда музейнинг муҳим тарихий ашёларига айланган.
Бу топилмалар орасидаги энг қадимгиси антик даврга, аниқроғи, эрамизгача бўлган I аср ва эрамизнинг I – XIII асрларга тааллуқлидир.
«Музей бўйлаб айланар экансиз, экспозициядаги лойдан ясалган шаҳзода гавдаси ва совутига кўзингиз тушади. Бу тарихий асар эрамиздан аввалги I асрга оид бўлиб, у Холчаён даври тарихининг бир бўлаги сифатида бизни узоқ ўтмишни чуқурроқ ўрганишга ундайди. Унинг ёнида қўйилган “Кекса эркак боши’, ‘Эркак боши’ каби ноёб санъат дурдоналаридан аждодларимиз маданиятга, санъатга ошуфта бўлганини англашимиз мумкин», — дейилади хабарда.
VII асрга оид «Ов саҳнаси» деворий суратидаги тасвир ҳам аждодларимиз орасида иқтидорли тасвирий санъат вакиллари яшаб ўтганидан дарак беради. Қадим Варахша тасвирий санъатига оид бу асарда фил устидаги жангчиларнинг шерлар билан олишув жараёни тасвирланган. Ҳажман анча катта бўлган девордаги чизма номаълум муаллиф томонидан чизилган. Яна шу асрга доир «Ёвузлик худоси Мара», «Будда» (Қува) каби ҳайкалтарошлик намуналаридан Ўрта асрда цивилизация шаҳарларидан бири бўлган Тоҳаристондан Фарғонага буддизмнинг тарқалиши билан боғлиқ маълумотларга эга бўлиш мумкин.
Х-XI асрларга мансуб Тошкент лагани, Ахсикент лагани, Самарқанд лагани каби амалий санъат намуналаридан бу даврда сирланган кулолчилик кенг урф бўлганини англатади.
Улардаги шакл ва бўёқдорлик, гажакдор ва ҳошияли нақшларнинг услубий ранг-баранглиги билан ажралиб туради. XV асрга оид меъморий безак бўлакларидаги нақшли чизмалар, араб имлосидаги ёзувларнинг нақшсимон ифодаси ҳам ўзига хос тарихийликни касб этади.
XIX-ХХ асрлар Бухоро, Марғилон, Самарқанд намоёнлари, эшиклар, устунлар, панжаралар, хонтахталардаги бетакрор безаклар, ёғоч ўймакорлиги нақшларидан тортиб, амалий санъат намуналари – кашталар, сўзаналар, аёллар ва эркаклар чопонлари, мисгарлик маҳсулотлари, аёлларнинг турли-туман тақинчоқларини томоша қилиб, бу санъат усталарининг касби корига бўлган ҳақиқий меҳрини улар яратган асарларда намоён бўлганини кўриш мумкин.
Музейда сақланаётган 1897 – 2011 йилларга оид тасвирий санъат намуналаридан Ўзбекистон миллий рангтасвир ҳамда графиканинг ривожланиш мактаби ва унинг шаклланиш жараёнларини И.Казаков, Р.Зоммер, П.Бенков, А.Николаев, А.Волков, Н.Карахан, Ў.Тансиқбоев, А.Абдуллаев, Р.Аҳмедов, Ч.Аҳмаров, Ж.Умарбеков, Б.Жалолов, А.Нуриддинов ва бошқа йирик мўйқалам соҳиблари ижодида кўриш мумкин.XV-ХХ асрлардаги Россия тасвирий санъати томошабинларни рус иконаларидан тортиб, Д.Левицкий, В.Суриков, В.Боровиковский, О.Кипренский каби йирик рангтасвир усталарининг асарлари билан яқинроқ таништиришга имкон яратади. Бундан ташқари, музей коллекциясидан дунёга машҳур абстраксанизм ва авангардистларнинг ёрқин мўйқалам ижодкорлари V.Кандинский, А.Явленский, И.Клюн, Э.Стенберг, П.Кончаловский асарлари ҳам ўрин олган.
Обид Тангриев, музей илмий ходими
Шунингдек, «Россия ва Ғарбий Европа давлатлари санъати» бўлимидаги тасвирий ва амалий санъат асарлари, ҳайкалтарошлик намуналари, айниқса, Италия ва Испания мебелсозлиги экспозициялари ҳам ўзининг тарихийлиги билан ажралиб туради. Масалан, номаълум рассом томонидан чизилган «Биби Марям гўдак билан» (XV аср, Италия), Д.Доменикинонинг «Сивилла» (ХVII аср, Италия), П.Хуаннинг «Испан қироли Филиппе III портрети» (Испания, 1599 йил), Г.Ринггленинг «Эркак портрети» (Германия, 1606 йил) каби асарлари юртимиз ва хорижлик сайёҳларнинг ҳамиша диққат-эътиборида. «Хорижий Шарқ мамлакатлари санъати» бўлимидаги бронза, селадон, фарфор ва фил суягидан – нецке ясалган ноёб буюмлар, тасвирий санъат асарлари, мусиқа асбоблари, ёғоч ўймакорлиги намуналари XVIII – ХХ асрлар Хитой, Япония, Ҳиндистон, Эрон каби давлатлар маданияти ва санъатини синчиклаб ўрганишга чорлайди.
Изоҳ (0)