Яман пойтахти Санода 4 декабрь куни мамлакатнинг собиқ президенти Али Абдулла Солиҳ ўлдирилди. У фуқаролар урушидаги ўз иттифоқчиси — хусийлар деб аталадиган шиа мусулмонларининг жанговар ташкилотидан ошкора юз ўгирганидан уч кун ўтиб отиб ташланди. Сўнгги уч йилдан бери Солиҳ ва унинг тарафдорлари Эрон кўмагида Яманнинг Саудия бошлиқ коалиция қўлловидаги амалдаги президентига қарши кураш олиб бораётган эди. Солиҳ саудияликларга тинчлик таклиф қилиб, хусийлар билан алоқаларини узгани ҳамоноқ, Санода ҳарбий ҳаракатлар бошланиб кетди, деб ёзади Meduza.
Али Абдулла Солиҳ Яманни 30 йилдан кўпроқ бошқарган
Солиҳ Яман Мутаввакиллик қироллиги имом-қироли Муҳаммад ал-Бадрни ҳокимиятдан четлатиш билан тугаган 1962 йилги ҳарбий тўнтаришда қатнашган, бу инқилоб натижасида қироллик ўрнида Шимолий Яман давлати пайдо бўлган. Орадан 20 йил ўтиб у шу давлат раҳбари бўлди, сўнг 1990 йилларда унинг Жанубий Яман билан бирлашишига ёрдам берган. Солиҳ Яман номини олган янги давлатнинг президентига айланиб, 2011 йилга қадар уни бошқарди. Йирик қабилалар ва сиёсий кучларнинг етакчилари билан тил топиша олгани ҳамда ўнлаб йиллар давомида ҳокимиятни ўз қўлида сақлаб тура олгани учун, Солиҳни кўпчилик «яманлик Маккиавели» деб атарди.Солиҳ «Араб баҳори» вақтидаги ҳарбий ҳаракатлар оқибатида ҳокимиятдан кетди, бироқ «нафақага чиқиш»ни истамади. Инқилобдан сўнг мамлакатда хусийлар — Эрон томонидан қўллаб-қувватлаб туриладиган шиаларнинг қуролланган гуруҳи таъсири сезиларли кучайди. Хусийлар Яманнинг алоҳида ҳудудларини тўлиқ ўз назоратига олди, оқибатда 2014 йили мамлакатда фуқаролар уруши бошланиб кетди. Солиҳ унда хусийларни қўллаб-қувватлади, ваҳоланки, 2011 йилги инқилоб вақтида айнан хусийлар Солиҳнинг истеъфосини талаб қилиб чиққан эди.
Яман — Эрон ва Саудия Арабистони учун полигон
Асосан шиалар истиқомат қиладиган Эрон Ямандаги шиаларни қўллаб-қувватлайди ва уларга қурол-яроғ етказиб беради. Абд-Раббу Мансур Ҳодий бошчилигидаги Яман ҳукумати эса, аксинча, сунний Саудия Арабистони бошлиқ халқаро коалиция кўмагидан фойдаланади (бу коалицияга БАА, Баҳрайн, Кувайт, Миср, Иордания, Марокаш, Сенегал ва Судан кирган). Саудия Арабистони Яманга қурол етказиб беради, унинг ҳудудига авиазарбалар йўлламоқда; шунингдек, саудияликлар Яманда қуруқликдаги операцияларни ҳам ўтказган.Уч йилдан бери давом этаётган фуқаролар уруши сабаб камида 10 минг аҳоли ҳалок бўлди, миллионлаб одамлар ўз уй-жойини ташлаб, қочишга мажбур бўлди, Яман ҳозирда ўз тарихидаги энг жиддий очарчиликни бошдан кечирмоқда.
Яман пойтахти Сано хусийлар назорати остида — Солиҳ ҳам айнан шу ерда истиқомат қилиб келаётган эди. Низо шу даражага бориб етдики, хусийлар, маълумотларга кўра, Эрон томонидан етказиб берилган қуроллар воситасида Саудия Арабистони ҳудудига ракета зарбалари беришни бошлади. Теҳрон қурол етказиб бераётганини рад этмоқда. Сўнгги ракета зарбаси ноябрь бошида Ар-Риёд аэропорти томон берилди ва Саудия Арабистони бу ракета АҚШнинг «Пэтриот» тизими ёрдамида муваффақиятли тутиб қолингани ҳақида ҳисобот берди. Таъкидлаш жоиз, The New York Times нашри аслида ракета аэропортнинг ёнгинасига бориб тушгани, «Петриот» эса уни уриб тушира олмаганини тасдиқловчи маълумотларни келтирди.
Солиҳ хусийлардан юз ўгирди ва шунинг учун ундан қасос олишди
Али Абдулла Солиҳ сўнгги бир йилдан бери хусийлар раҳбарияти билан келиша олмаётган эди. Хусусан, хусийлар назорати остидаги ҳудудлардан Марказий банкка солиқ тўловлари етиб келмаётгани Солиҳга ёқмаётган эди — банк бюджет ходимларига, жумладан, хусийлар назоратидаги ҳудудлардаги давлат хизматчиларига ҳам маош тўлаши керак. Муаммоли томони, банк Яман ҳукумати назоратида, хусийлар эса айнан шу ҳукуматга қарши кураш олиб бораётганди; Солиҳнинг бундай баёнотлари хусийлар томонидан хиёнат деб баҳоланган бўлса-да, улар собиқ президент билан ҳамкорликни тўхтатмади. Айни вақтда хусийлар Солиҳ уларнинг ортидан Саудия Арабистони билан музокаралар олиб бораётгани ҳақида миш-мишлар тарқатди — кейинроқ бу миш-мишлар рост бўлиб чиқди.
2 декабрь куни Али Абдулла Солиҳ чиқиш қилиб, хусийларни тинч аҳоли вакилларини ўлдиришда айблади ва ортиқ уларни қўллаб-қувватламаслигини билдирди. Солиҳ Яман тарихидаги «саҳифани қайта очиш»ни таклиф қилиб, низони тартибга солиш бўйича Саудия Арабистони билан музокараларга киришишга тайёрлигини эълон қилди. Шундан сўнг Санода хусийлар ва Солиҳнинг қўриқчилари ўртасида жанглар бошланди. Тўқнашувлар бутун дам олиш кунлари давом этди ва 4 декабрь, душанбада жангарилар собиқ президентнинг уйигача етиб борди. Солиҳ қочди, бироқ шаҳар чеккасида унинг машинасини портлатишди, ўзини эса снайпер отиб ўлдирди.
Солиҳнинг ўғли Аҳмад Али хусийларга қарши «сўнгги томчи қон қолгунча» курашишга ва отасининг ўлими учун қасос олишга чақирди. Яман ҳукумати хусийлардан юз ўгириб, қуролини ташлашга рози бўлган ҳар кимни афв этишини эълон қилди.
Изоҳ (0)