Айгул Пирназарова: Жинсининг ватани — Америка эмас, Ўзбекистон экан-да!

Қорақалпоғистон ахборот агентлиги директори Есимқан Қанаатов Савицкий номидаги давлат санъат музейида сақланаётган ноёб экспонатлар ҳақидаги мақоласини эълон қилди.

Есимқан Қанаатов мақолада жинсининг ватани Америка эмас, Ўзбекистон эканлигини таъкидлайди.

Ҳозирда Нукус шаҳридаги бутун дунёга машҳур Савицкий номидаги давлат санъат музейида ноёб мустаҳкам матодан ишланган тўрт дона кўк рангли кўйлак сақланмоқда. Халқ тилида бу кўк кўйлак деб номланади.

Бир неча юз йиллар аввал ҳозирги жинси каби мустаҳкам матодан қилинган ушбу бетакрор экспонатлар музейга келаётган минглаб хорижий туристларнинг ҳайратига сабаб бўлмоқда.

Сайёҳларнинг ҳайратига сабаб бўлаётган кўк кўйлак бўйича тадқиқот ишларини олиб борган олим М. Қипшақбаев қуйидаги фикрларни билдирди:

«Кўк кўйлак ҳозирги jeans (жинси) материалини ёдга солади ва шу мато турининг дастлабки ихтирочиси қорақалпоқ чеварлари бўлганлигига шубҳа уйғотмайди. Қорақалпоқларнинг қадимдан Буюк Ипак йўлида қўним топгани ва уларда савдо-сотиқ ишларининг ривожланиши бу материалнинг Европа давлатларига тарқалишига сабаб бўлган бўлса, ажабмас».

Кўк кўйлакнинг тарихи сак-массагетлар даврига бориб тақалади. Мард Тўмарис ва довюрак Гулойим бошқарган қизлар душманларга қарши юришда кийимларининг олдига ёки совутга ажойиб нақшлар туширган. Музейга ташриф буюрган хорижий сайёҳларнинг ‘қорақалпоқлар жинсини америкаликлардан аввал ўйлаб топишган экан. Демак, жинсининг ватани — Америка эмас, Ўзбекистон экан-да!’, — деб таажжуб билан тан олганини кўп маротаба гувоҳи бўлганман.

Айгул Пирназарова, Савицкий номидаги давлат санъат музейи этнография бўлими раҳбари

Кўк кўйлак — қорақалпоқ санъатининг такрорланмас эсдаликларидан бири ҳисобланиб, дунёда бошқа биронта ҳам халқда учрамайдиган тантанали либос тури саналади. Шунингдек, тасвирий ҳамда каштачилик санъатининг ҳам бетакрор намунаси сифатида талқин қилинади.

Кўк кўйлакни қорақалпоқларда «бўёқ кўйлак» ва «каштали кўйлак» деб ҳам номлайди. Чунки бу кўйлак кўк ранг билан бўялган ва ҳар хил кашталар билан безалган. Кўйлакнинг безалишида олтмишдан ортиқ нақш турлари қўлланилган.