Фиджет спиннерлар ёки шунчаки спиннерлар қаердан пайдо бўлди, бизгача қандай етиб келди? Энг муҳими, улар яна қанча яшайди? Gmbox нашри Американинг мазкур кичкина буюми қандай қилиб миллионлаб даромад келтиргани ҳақида ҳикоя қилади.
Балки спиннерларнинг бир неча ойлик умри қолгандир. Бироқ ҳозирча улар ҳаёт. Алоқа салонлари ва ўйинчоқ дўконлари ҳақида гапирмаса ҳам бўлади: маҳаллий алкашлар учун мўлжалланган шубҳали палаткалар ўз темир эшикларига «Спиннерлар!» деган эълонни илиб қўйишган, тўладан келган аёллар уларни музқаймоқ, соябон ва пайпоқлар билан бирга электричкаларда сотмоқда.
Оригинал спиннерни яратган инсонни топиш осон иш эмас. Флорида штатида яшовчи Кетрин Хеттингер бу шараф айнан унга тегишли эканлигини таъкидлайди. Хеттингер унинг ўйинчоғи замонавий спиннерга ўхшамаслигини маълум қилса-да, ўзини айлантириш назариясининг пионери ва файласуфи деб атайди.
Ғоя Кетринда узоқ 1993 йилда шаклланган. Ўшанда у лотинча номланиши Myasthenia Gravis бўлган аутоиммун бузилишнинг мушаклар заифлигидан азият чекар эди. Бечора аёл қизи билан оддий ўйинчоқларни ҳам ўйнай олмасди, шунинг учун газета қоғози ва изолентадан енгил вазнли объект ясашга мажбур бўлди. Бу буюм НУЖ ёки фрисби ликопчасини эслатар эди. Албатта, у билан ўйнашнинг асосий тамойили айлантириш эди.
Вақт ўтиши билан Хеттингер соғайиб кетди ва ўзининг айлантирилувчи ўйинчоқларини ишончлироқ материаллардан ясашни ўрганди. Улар оммалашиб кетди: 90 йилларнинг охирида аёл уларни Флориданинг турли ярмаркаларида муваффақиятли сотишга эришди.
1997 йилда Хеттингер ўз ихтиросини патентлади ва Ҳасбро билан музокаралар олиб бора бошлади. Бироқ номаълум сабабга кўра, оддий флоридаликлардан фақрли равишда бу таклиф Америка ўйинчоқ гигантида қизиқиш уйғотмади. 2005 йилда патент муддати тугаб, уни янгилаш учун маблағ топилмайди.
2017 йилда оммавий телбалик бошлангандан сўнг, Хеттингер Kickstarter’да «Классик спинер»га янги ҳаёт бағишлаш бўйича кампанияни ишга туширди, бироқ маблағ жалб этишга эриша олмади. Оммага янги спиннерлар керак эди.
Ушбу илмий-техник термин неоклассик тушунчасига максимал яқин биринчи ҳақиқий спиннер Torqbar бўлди. Одатий уч бўлимли конструкция ўрнига икки бўлимлисини кўз олдингизга келтиринг — ана шу Torqbar’дир. Уни Скотт МакКоскери номли IT-мутахассис кашф этди. Айнан уни спиннерларнинг асосчиси деб ҳисоблаш мумкин.
МакКоскери ўз ишининг ажралмас қисми ҳисобланган сон-саноқсиз учрашув ва конференс-қўнғироқлар уни ҳаддан ташқари ҳолдан тойдирганини тан олади. Натижада у ручка чиқилатиш, қаламтарошни очиб-ёпиш ва бошқа шу каби ҳаракатларни такрорлашга мажбур бўлган. 2014 йилда МакКоскери бу етарли эмаслигини тушуниб етди ва айлантириш учун универсал объектни кашф қилди.
Шундан кейин айтишник кўпчилик бошқа одамлар ҳам ишда зерикиши мумкинлигини кашф этди. Ихтирочи MD Engineering фирмасини рўйхатдан ўтказди ва у орқали ўз девайсларини ҳигҳ энд офис ўйинчоқлари сифатида сота бошлади. МакКоскери улар учун мисли кўрилмаган қиймат: донасига 300 доллар белгилади. Шунга қарамасдан, унга талаб бўлди. Мазкур талаб Times журнали Torqbar’ни «офис учун маст-хев гаджет» деб атагандан сўнг янада ошиб кетди.
Бироқ МакКоскери патентни рўйхатдан ўтказишда ҳаяллади ва у буюк Осмоности мамлакати рақобатига дуч келди. Конструкцияга учинчи қанотни ким қўшганлиги номаълум. Эҳтимол, у учта оғирлик марказига эга бўлган объект иккитасига нисбатан узоқроқ айланишини тушуниб етган хитойлик муҳандисдир.
Бу қандай даромад келтиришини биринчи бўлиб ишчи кучи ва материалга эга бўлган мобил телефон ишлаб чиқарувчи Хитой фабрикалари англаб етди. Vice ҳисоб-китобига кўра, ўртача ўлчамдаги завод смартфон ишлаб чиқаришни тўхтатмаган ҳолда кунига 10 000 та спиннер чиқариши мумкин. Бунда уларнинг таннархи бор-йўғи 0,25 долларни ташкил этади. Бундан ташқари, ушбу фабрикалар кўтарачилари бутун Шимолий Америка алоқа салонлари билан ажойиб ишчи алоқаларни йўлга қўйган эди. Натижада спиннерлар дастлаб ушбу мамлакатни, кейинроқ бутун дунёни босиб кетди.
Спиннерлар ҳақида кўплаб афсона ва мифлар юзага келган, улардан асосийси уларнинг фойдали эканлигидир. Айланаётган буюмлар гўёки АDHD, яъни асосан болаларда ривожланган гиперфаоллик ва эътибор етишмовчилигига қарши курашишда ёрдам беради.
Дьюк университети психология доктори Скотт Коллинз спиннерлар ўқувчиларга автоматик шарикли ручкалар ёки смартфонлар каби «ёрдам бериши» — яъни уларни аёвсиз чалғитиб, зарар келтиришини таъкидлайди.
Бироқ машҳур руҳшуносларнинг фикри бу ерда аҳамиятсиз. Фиджет спиннерлар худди Pokemon Go каби ўз-ўзидан сўниб кетувчи ёзги телбаликдир. Бироқ Gmbox унинг ўрнини куб эгаллаши мумкинлигини башорат қилади.
2016 йилдаёқ ака-ука Марк ва Метью МакЛахлени Фиджет Cubе — кўплаб маъносиз тугмалар ва переключателларга эга бўлган кубикни кашф этди. Уни нафақат айлантириш, балки барча тугмаларини босиш ҳам мумкин. Ака-ука Kickstarter’да кампанияни ишга туширди, халқдан бор-йўғи 15 минг доллар сўради... бироқ 6 миллион тўплади.
Бу кичкина буюм ҳозирда АҚШ бозорларини босиб кетмоқда. Бу каби трендлар олти ойлик кечикиш билан етиб келишини ҳисобга олсак, кейинги баҳорда катта эҳтимол билан ўсмирларнинг: «Фиджет спиннер!? Сен 2017 йилда қолиб кетибсан. Ҳозир фиджет кюб трендда» деган сўзларини эшитиш мумкин.
Изоҳ (0)