Speyving: nima uchun chegirmadagi tovarlarni xarid qilish har doim ham yaxshi g‘oya emas?

Agar siz chegirmali tovarlarni sotib olsangiz, bu siz tejayotganingizni anglatmaydi. Impulsiv xaridlar qilish, hisob-kitoblarni to‘lashni kechiktirish, hissiyotlar taʼsirida pul sarflash — bular aniq zararli moliyaviy odatlardir. Ammo bir qarashda zararsiz ko‘rinadiganlari ham bor.

“Speyving” nima degani?

Inglizcha “spaving” so‘zi “spending to save” iborasidan kelib chiqqan va so‘zma-so‘z “tejash uchun pul sarflash” degan maʼnoni anglatadi. Masalan, biz chegirmadagi keraksiz tovarlarni sotib olishimiz, bu speyvingdir. Albatta, chegirmadagi ko‘ylak atigi 100 000 so‘m turadi. Lekin shu ko‘ylak hozir bizga bizga kerak bo‘lmasa bu xaridni foydali qilmaydi, aksincha hamyondan 100 000 so‘m besamar ishlatilishiga olib keladi.

Speyving qiluvchilar umuman chegirmalar qarshisidan o‘tib keta olmaydi. Ular hozirda keraksiz narsalarga pul sarflaganlarida, uzoq muddatda tejayotgandek tuyuladi.

Speyvingning xavfi nimada?

Asosiy muammo shundaki, u bizni tejash shaklida qandaydir foyda olish umidida ko‘proq pul sarflashga majbur qiladi. Speyving tuzog‘ining eng keng tarqalgan misollardan biri — bu do‘konlar tomonidan maʼlum bir miqdorda buyurtma bergan mijozlarga taklif etiladigan bepul yetkazib berishdir. Natijada biz savatchaga keraksiz tovarlarni qo‘shamiz. Ha, biz yetkazib berishga pul sarflamaymiz, lekin sotib olishning yakuniy summasi, ehtimol, dastlab rejalashtirilgan limitimizdan oshib ketadi.

Speyvingga olib keladigan sotuvchilarning yana bir hiyla-nayrangi — bu “Faqat bugun”, “Kun narxi” yoki “Cheklangan taklif” kabi iboralar bilan qo‘zg‘atiladigan shoshilinchlik hissidir. Bu bizga go‘yo noyob imkoniyatni qo‘ldan boy berayotgandek tuyuladi. Aslida esa, hamma narsa boshqacha, chunki aksiyalar muntazam ravishda o‘tkaziladi va agar biz hozir chegirmadagi tovarni sotib olmagan bo‘lsak, bu keyinchalik chegirmaga xuddi shu tovarni sotib ololmasligimizni anglatmaydi.

Bundan tashqari, ko‘pchilik narsani arzon narxda topganlarida haqiqiy zavqlanishni his qiladi, bu narsa ularga qanchalik kerak yoki ular uni qanchalik xohlaganlari muhim emas. Lekin bu vaqtinchalik zavq. Chunki biz baribir pul sarflaymiz, bu pulni boshqa muhim narsalarga, masalan, investitsiyalarga yoki qarzlarni to‘lashga sarflashimiz mumkin edi.

Hatto speyving tufayli sarflangan kichik summalar ham vaqt o‘tishi bilan to‘planib, byudjetda sezilarli teshik hosil qiladi. Bundan tashqari, chegirmaga sotib olingan tovarlarni ko‘pincha qaytarib bo‘lmaydi, demak, muvaffaqiyatli sotib olishdan kelib chiqqan eyforiya o‘tib ketganda, o‘zimizni yoqmagan va unchalik kerak bo‘lmagan narsalar bilan o‘ralgan holda topishimiz mumkin.

Ayniqsa og‘ir hollarda speyving hatto jiddiy moliyaviy muammolarga, masalan, chegirmaga tovarlarni sotib olishda tejalgan puldan ko‘proq bo‘lgan qarzlarga olib keladi.

Qanday qilib speyvingga berilmaslik kerak?

Chegirmalardan qochish

Do‘konlarning ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalaridan chiqing va ulardan SMS orqali keladigan bildirishnomalarni o‘chirib qo‘ying, shunda siz yangi aksiyalar va chegirmalar haqida xabarlarni olishni to‘xtatasiz va o‘zingizni “foydali” tarzda pul sarflash vasvasasidan himoya qilasiz.

Xarid qilish ro‘yxatini tuzing

Do‘konga borishdan oldin har doim ro‘yxat tuzing. Agar chegirmaga qandaydir tovar sizning eʼtiboringizni jalb qilsa, uni sotib olishdan oldin ro‘yxatingizda bor yo‘qligini tekshiring.

Bu maslahatni siz chegirmadagi narsalarni sotib olishni afzal ko‘rgan va tez-tez katta xaridlar qilmaydigan bo‘lsangiz ham qo‘llashingiz mumkin. Biror kun sotib olishni rejalashtirgan hamma narsangizning ro‘yxatini tuzing va chegirma paytida do‘konda bo‘lganingizda unga qarang.

Kutish muddatini belgilang

Narsalarni darhol sotib olmang, o‘ylash uchun o‘zingizga vaqt bering. Potensial ravishda muvaffaqiyatli sotib olish haqidagi his-tuyg‘ular biroz xotirjamlashganda, siz unga qanchalik muhtoj ekanligingizni tushunib yetganingizda paydo bo‘ladi. Bundan tashqari, uyda shunga o‘xshash narsa bor-yo‘qligini tekshirish imkoniyatingiz ham bo‘ladi. Agar bo‘lsa, hatto 5000 so‘m sarflashning ham hojati yo‘q. Siz o‘zingizga shkaflarni tekshirish va qo‘shimcha ravishda, masalan, turli do‘konlardagi narxlarni taqqoslash uchun 24 soatlik kutish muddatini joriy qiling. Yakuniy qarorga kelish uchun o‘zingizdan bu xarid uch, olti yoki to‘qqiz oydan keyin sizda qanday his-tuyg‘ularni uyg‘otishi haqida so‘rang.

Baʼzi do‘konlarni chetlab o‘tish

Yaʼni, muntazam ravishda jozibali aksiyalar o‘tkaziladigan do‘konlar. Agar siz biror do‘konda har doim rejalashtirganingizdan ko‘proq pul sarflashingizni yoki u yerda tez-tez impulsiv xaridlar qilishingizni bilsangiz, shu do‘konga kamroq borishga harakat qiling. Va xarid qilish paytida telefoningizni o‘chirib qo‘ying, chunki suhbatlar yoki xat yozish sizni chalg‘itishi va to‘g‘ri moliyaviy qaror qabul qilishga xalaqit berishi mumkin.

Saqlangan to‘lov maʼlumotlarini o‘chirish

Speyving qanchalik noqulay bo‘lsa, shuncha yaxshi. Shuning uchun do‘konlarning ilovalari va veb-saytlarida karta maʼlumotlaringizni o‘chiring, shunda har safar ularni qo‘lda kiritishingiz kerak bo‘ladi. Kartangizni hamyoningizdan chiqarib, kerakli maʼlumotlarni qaytadan kiritishingiz bilan, sotib olish istagi susayishi mumkin va siz o‘ylanmagan xarajatlardan qochasiz.

Xarajatlar to‘g‘risida hisobot tuzish

O‘zingizning xarid qilish odatlaringizni baholang va bir yilda qancha ortiqcha narsalarga pul sarflaganingizni hisoblang. Ehtimol, bu hisobot sizni biror narsani o‘zgartirishga va xarajatlarni kamaytirish bo‘yicha reja tuzishga undaydi.

Bundan tashqari, speyvingni qanday his-tuyg‘ular qo‘zg‘atishini o‘ylab ko‘rish foydali bo‘ladi. Agar siz charchoqli kundan keyin kayfiyatni ko‘tarish yoki yaxshi ish uchun o‘zingizni mukofotlash uchun biror narsa sotib olsangiz, his-tuyg‘ular yo‘qoladi, ammo keraksiz narsalar va byudjetdagi teshik qoladi. Shuning uchun qayg‘uni yengish yoki g‘alabalarni nishonlashning boshqa usulini izlash kerak.

Maqsadlarni ko‘z oldida ushlash

Shaxsiy byudjetni tuzishda o‘z maqsadlaringiz, tamoyillaringiz va qadriyatlaringizni hisobga olish muhimdir. Shuning uchun do‘konlarga borishdan oldin, o‘zingizdan kelajakdagi xaridlar umumiy farovonligingizga qanchalik mos kelishini so‘rash kerak.

Bu savol eʼtiboringizdan chetga chiqmasligi uchun, maqsadlarni ko‘rinadigan qilish kerak. Ularni stikerlarga yozing va noutbukka yoki hatto bank kartasiga yopishtiring. Shunda har safar sizni speyving vasvasaga solganda, siz istagan narsangizga tezroq erishish uchun pulni qayerga yo‘naltirish yaxshiroq ekanligini ko‘rasiz.

O‘zingizni boshqalar bilan taqqoslashni to‘xtating

Buni qilganimizda, o‘z qadriyatlarimizni eʼtiborsiz qoldiramiz va “boshqalardan yomon bo‘lmaslik” uchun juda ko‘p pul sarflaymiz. Agar siz ijtimoiy bosim tufayli chiroyli va qimmatbaho, lekin sizga keraksiz narsalarni sotib olayotganingizni tushunsangiz, shaxsiy va professional muhitingizni o‘zgartirish imkoniyatini toping. Masalan, sizni qo‘llab-quvvatlaydigan do‘stlaringiz bilan ko‘proq vaqt o‘tkazing yoki ishonchli hamkasblaringiz bilan karyerangizni rivojlantirish g‘oyalarini muhokama qiling. Bu sizning o‘zingizga xos ehtiyojlaringiz va istaklaringiz borligini eslatib turadi.