Yaqindagina rossiyalik Zaxar Prilepin ismli lo‘ttibozning “O‘zbekistonga o‘xshaganlarni bosib olish kerak va ularga shu yerning o‘zida rus tilini o‘qitish lozim”, degan bayonoti ancha shov-shuvlarga sabab bo‘lgan edi. Hattoki Rossiya elchisi Tashqi ishlar vazirligiga chaqirtirilib, izoh berishga majbur bo‘lgandi. Mana, eskisi sovimay turib, yana bir bayonot yangradi, garchi unda O‘zbekiston tilga olinmagan bo‘lsa-da, xavfsizlik nuqtayi nazaridan, albatta, eʼtibor qaratilishi kerak. Chunki bu bayonot muallifi chakana odam emas, Rossiya Federatsiyasining sobiq prezidenti, bugungi kunda Xavfsizlik kengashi raisining o‘rinbosari Dmitriy Medvedev.
“Rossiyaning tarixiy hududlarida boshqa bir mustaqil davlatning mavjudligi doimiy ravishda harbiy harakatlarni boshlashga sabab bo‘ladi. Endi kech bo‘ldi. Ukraina deb nomlanuvchi saraton o‘smasining boshida kim turishidan qatʼi nazar, u qonuniy yoki huquqiy maqomga ega bo‘lib qolmaydi. Binobarin, yangi to‘qnashuv ehtimoli doimiy saqlanib qolaveradi. Har doim”.
— Eʼtibor qilyapsizmi, Rossiya urushda yutadimi-yutqazadimi, bundan qatʼi nazar, yangi urush ehtimoli doimo saqlanib qolar ekan. Chunki Ukraina degan davlat borligining o‘ziga toqat qilib bo‘lmas ekan. Qiziq, bu Medvedevning shaxsiy fikrimi yoki rasmiy Kremlning pozitsiyasimi?
Abduvali Soyibnazarov, siyosatshunos
— Bu, albatta, Kremlning nuqtayi nazari, chunki Medvedev Kremldagi eng martabali rasmiylardan biri. U Xavfsizlik kengashi raisining o‘rinbosari, yaʼni Putinning ushbu tashkilotdagi muovini sanaladi. Shuning uchun bemalol bu Kremlning bayonoti, deb aytish mumkin. Bunda ikkita jihatga eʼtibor qaratilyapti, birinchi navbatda, go‘yoki Ukraina xalqi bugungi Bandera tuzumidan katta jabr-sitam tortyapti, ikkinchidan, Rossiya Ukrainaning janubiy va sharqiy hududlariga ko‘z tikmoqda. Yaʼni Rossiyaning “Ukraina sunʼiy davlat, biz uni yaratishga hissa qo‘shganmiz, bolsheviklar Ikkinchi jahon urushi natijalariga ko‘ra Ukrainaga Polsha, Vengriya va Ruminiya hududlaridan bir qism, bir qismdan olib berishgan, Ukrainani katta yirik davlatga o‘zimiz aylantirganmiz. Bugun Ukraina bizga xiyonat qildimi, biz avvalgi hududlarimizni qaytarib olishimiz kerak”, degan daʼvoni ilgari suryapti. Buning xatarli tomoni shundaki, dunyoning boshqa davlatlari ham ertaga Rossiyaning tajribasidan o‘rnak olib, qadimda biror hududi yon qo‘shnisiga o‘tib ketgan bo‘lsa, mojaro kelib chiqishi va dunyo tartiboti o‘zgarib ketishi mumkin.
— Ha, maqsad Ukrainani butkul parchalab tashlash ekani maʼlum. Yodingizda bo‘lsa, o‘tgan yilning yoz oylarida Rossiya Xavfsizlik kengashi yig‘ilishida Polsha hukumatining urushdan keyingi maqsadlari muhokama etilgan edi. O‘shanda, mutaxassislar fikriga ko‘ra, Rossiya rahbariyati Polshaga Ukrainaning g‘arbiy hududlarini qo‘shib olishi mumkinligi, faqat buni Moskva bilan kelishilgan holda amalga oshirish zarurligi yuzasidan nozik ishoralar bergan. Demak, Rossiya Ukrainaning butun hududiga daʼvo qilayotgani yo‘q, nega?
Abduvali Soyibnazarov, siyosatshunos
— Rossiya juda yaxshi biladiki, Lvov, Vinnitsa kabi Ukrainaning g‘arbiy hududlari hech qachon Rossiyaga bo‘yin egmaydi, shuning uchun Rossiya ko‘proq rusiyzabon aholi istiqomat qiladigan hududlarga ko‘z tikyapti. Ular Odessa va Kiyevgacha borishi mumkin, ertaga bu jarayonga boshqa o‘yinchilarning qo‘shilib ketish ehtimoli yuqori. Vengriya, Polsha va Ruminiya hukumatlari o‘zlarining azaliy hududlarini qaytarishni xohlab qolishi mumkin, yaʼni hamma urushning taqdiriga ko‘z tikib turibdi.
— Medvedevning bayonotiga qaytsak: U Ukraina hukumatini va ukrain xalqini hech qanday kuch himoya qilolmasligidan “ogoh” etmoqda. “G‘arb Kiyevdagi qo‘g‘irchoq rejim bilan qanday xavfsizlik hujjatlarini imzolamasin, yuz foiz yangi urush ehtimoli saqlanib qolaveradi. Ukraina Yevropa Ittifoqiga aʼzo bo‘ladimi, NATOga qabul qilinadimi — farqi yo‘q, o‘n yildan keyinmi, ellik yildan keyinmi — baribir urush bo‘ladi”. Yaʼni Ukraina uchun davlat sifatida parchalanib, yo‘qlikka singib ketishdan o‘zga chora mavjud emas. “Rossiya raketalari uni qachon bo‘lsa ham, qaysi tashkilot tarkibida bo‘lsa ham, yo‘q qiladi. Ayni shu sababdan Ukrainaning mavjudligi ukrainlar uchun halokatlidir”, degan Dmitriy Anatolyevich.
“Ukrainlar — oq-qorani ajrata oladigan odamlar. Hozir ular ruslarga qanchalik o‘lim tilamasin, Rossiya hukumatidan qanchalik nafratlanmasin, ertaknamo bo‘lib tuyulayotgan Yevroittifoq va NATOga qanchalik intilishmasin, vaqti kelib yo abadiy urush va o‘lim, yo hayotni tanlash vaqti kelganda, mutlaq ko‘pchilik ukrainlar hayotni tanlaydilar. Chunki katta va umumiy davlatda birgalikda yashash — o‘zlarining va yaqinlarining o‘limidan ko‘ra afzal ekanini tushunishadi. Ukrainaliklar buni qanchalik tez anglab yetsa, shuncha yaxshi”.
Mana shunaqa, tanlash imkoniyati unchalik katta emas, Yo umumiy davlatda birga kun kechirish yo o‘lim. Boshqa yo‘l yo‘q. Senga Yevropa Ittifoqi ham, NATO ham yordam berolmaydi. Asos — bir paytlar hozirgi Ukraina hududining katta qismi Rossiya imperiyasiga tegishli bo‘lgan. Bir qismi Polshaga, darvoqe, yuqorida eslaganimiz — Polshaga taklifning sababi ham shu edi, bir qismi Ruminiyaga va h.k. Binobarin, Rossiya o‘ziga qarashli yerlarni qaytarib olishga haqli. Shu o‘rinda bir “kichkinagina” savol tug‘iladi: Unday bo‘ladigan bo‘lsa, bir paytlar Qozog‘iston ham, Markaziy Osiyo respublikalari ham Chor Rossiyasi tarkibida bo‘lgan-ku, bizga ham navbat kelib qolarmikan yo?...
Abduvali Soyibnazarov, siyosatshunos
— Masalan, Shimoliy Qozog‘iston go‘yoki Rossiyaning tarixiy hududlari ekanligini Rossiya rasmiylari ochiq aytyapti. Hamma narsa Ukraina urushining borishiga bog‘liq. Agar Ukraina yutqazsa yoki kapitulyatsiyaga imzo cheksa, bu Rossiyaning ishtahasini ochib yuborishi mumkin: ertaga Sharqiy Yevropada Yevroittifoqning parchalanishiga olib keladigan voqealar yuz berishi yoki Rossiya Boltiqbo‘yiga, Markaziy Osiyoga yoki Kavkazga ko‘z tikishi mumkin. Rossiyaning maqsadi avvalgidek Ittifoqni tiklash emas, balki sobiq sovet hududidagi respublikalarni o‘ziga bir subyekt sifatida, avtonom hudud sifatida qo‘shib olish. Men shu nuqtayi nazardan aytmoqchimanki, bugun G‘arb mamlakatlari hamda ayrim Sharq davlatlari ham yashirincha G‘arb koalitsiyasini qo‘llab-quvvatlayotgani, Ukrainaga yordam berishga oshiqayotganining sabablari ham shu — yaqinlashib kelayotgan xatarning oldini olish.
Dunyo keskin o‘zgarishlar davriga kirdi. Hudud talashish, yer-suv talashish, resurslarga egalik qilish istagi har qachongidan keskinlashib, shiddatlashib bormoqda. Shu maʼnoda agar Markaziy Osiyo iqtisodiy va harbiy jihatdan kuchli bo‘lolmasa, bu yerga zo‘ravonlar burun suqib ko‘rish ehtimoli saqlanib qolaveradi. Buning chorasi — qo‘shni respublikalarning, turkiy davlatlarning birlashuvi, integratsiyasi, iqtisodiy va ayniqsa harbiy jihatdan yuksalishi. Ekspertlardan biri taʼkidlaganidek, shunday armiyaga ega bo‘lish kerakki, uning vazifasi urushda yengish emas, urushning oldini olishdan iborat bo‘lsin, yaʼni g‘anim ko‘z olaytirishdan oldin qanday qarshilikka duch kelishini his qilsin. Qo‘rqibroq tursa, yanayam yaxshi.
Izoh (0)