Agar sizda xavfli alomatlar paydo bo‘lsa, vaqtni zoe ketkazmaslik kerak.
Issiq urishini ko‘rsatadigan alomatlar
Issiq urishi — haddan tashqari qizib ketish bo‘lib, u tana o‘zini sovitolmasa, ya’ni mo‘tadil haroratga qayta olmaganda kelib chiqadi. Bunda 36,1 dan 37,2 °C gacha daraja hisobga olinadi. Ortiqcha qizib ketishning sabablari turli xil bo‘lishi mumkin: jazirama, og‘ir jismoniy harakat, organizmda namlik yetishmasligi. Umuman olganda bularning bari ahamiyatsiz. Muhimi, quyosh urishi uning kelib chiqish sabablaridan qat’i nazar bir xilda xavflidir.
Quyosh urishi — issiqlik urishining alohida holati. Bu to‘g‘ridan to‘g‘ri quyosh nuri ta’sirida boshning qizib ketishi hisoblanadi.
Yaxshiki, issiq o‘tishi birdaniga sodir bo‘ladigan hodisa emas. Uning o‘ziga xos alomati mavjud — issiqdan silla qurishi. Bu jadallashuvchi jarayon bo‘lib, organizm haroratni nazorat qila olmayotgani va unga sovishga ko‘mak zarurligi haqida ogohlantiradi.
Termik silla qurishi har xil holatlarga doir quyidagi alomatlar orqali aniqlanadi:
- oqargan, sovuq, xira teri;
- bosh aylanishi;
- holsizlik va chalkashlik;
- ko‘z oldi qorong‘ilashish hissi;
- kuchli terlash;
- bosh og‘rig‘i;
- ko‘ngil aynishi, yengil qayt qilish;
- yurak urishi tezlashishi;
- mushak spazmlari va ich ketishi;
- peshob rangining o‘zgarib, to‘qlashishi.
Issiq urishining alomatlari
Agar siz termik silla qurish belgilarini allaqachon boshdan kechirayotgan bo‘lsangiz, holat issiq urishiga yetgan bo‘lishi ham mumkin. Uning alomatlari yanada jiddiyroq tus oladi:
- tana harorati 40 °C dan ko‘tariladi;
- nafas olishda qiyinchilik kuzatiladi;
- og‘ir qayt qiladi;
- hushdan ketish;
- yurak urishida jiddiy buzilishlar;
- issiqlik tufayli ichki organlar shikastlanishi mumkin;
- miya ishlashida uzilishlar bo‘ladi.
Bularning bari o‘ta xavfli va nafaqat salomatlik qolaversa, hayot uchun tahdiddir. Shuning uchun zudlik bilan qarshi choralar ko‘rish talab etiladi.
Termik silla qurishida birinchi yordam
Agar gap issiq urishining dastlabki simptomlari haqida ketayotgan bo‘lsa, birinchi yordam quyidagi tartibda bo‘ladi:
- Jismoniy harakatni to‘xtatish;
- Quyosh ostidan (issiq binodan) soyaga o‘tish, havo aylanishi oson bo‘lgan yoki konditsionerli xonaga kirish;
- Iloji bo‘lsa kiyimlarni yechish;
- Peshonaga sovuq suvda namlangan doka yoki sochiq qo‘yish;
- Kamida 1-2 stakan suv ichish. Bu organizmga suvsizlik holatidan chiqish va o‘zini sovitish xususiyatini tiklashga yordam beradi;
- Regidron yoki sport izotonik ichimliklari ichish. Bunday ichimlik tarkibida metabolizm va asab tizimi funksiyalari uchun muhim bo‘lgan elektrolitlar mavjud.
Issiq urganda birinchi yordam
Agar sizni yoki atrofingizdagi odamlardan birortasini quyosh urgan bo‘lsa, o‘sha yerning o‘zida ko‘rsatilgan yordam samarali bo‘lmasligi mumkin. Qusish, yurak urishida buzilishlar aniqlansa, hushdan ketish xavfi bo‘lsa, zudlik bilan tez tibbiy yordam chaqirish kerak.
Issiq urishi ortga surib bo‘lmaydigan tibbiy holat hisoblanadi, undan aziyat chekuvchi odam shoshilinch yordamga muhtoj.
Tez yordam yetib kelgunga qadar, termik silla qurishida asqatuvchi ko‘rsatmalarga amal qilib turgan ma’qul. Samaradorlikni oshirish uchun “og‘ir artilleriya” usulidan foydalansa bo‘ladi:
- Bemor tanasiga yupqa matoga o‘ralgan muz qo‘ying (muzlatilgan meva-sabzavotlar ham bo‘lishi mumkin).
- Tana haroratini tezroq pasaytirish uchun sovuq suvli vannaga tushish kerak. Bu holatda issiq urgan bemorga yordam beruvchi odamlar bo‘lsin. Yolg‘iz suvga tushish xavfli.
Shifokorlar yetib kelgach, bemor holatini baholaydi. Issiq urishida ko‘rsatilgan birinchi yordam yetarli natija bergan bo‘lsa, shifoxonaga yotishga hojat bo‘lmasligi ham mumkin. Tanadagi yo‘qotilgan elektrolitlar o‘rnini to‘ldirish uchun tomchi ukol buyuriladi, qon va siydik tahlillari, ichki organlar holatini o‘rganish uchun ultratovush tekshiruvidan o‘tish tavsiya qilinadi. Terapevt natijalarni ko‘rib chiqib, bundan keyin nima qilish kerakligi borasida o‘z maslahatlarini beradi.
Issiqlik va quyosh urishida profilaktika
Agar oftob urishidan aziyat chekkan bo‘lsangiz, yaqin haftalar davomida yuqori haroratga nisbatan sezuvchan bo‘lib qolasiz. Shuning uchun quyidagi xavfsizlik choralariga amal qiling:
Ko‘proq suv iching
Quyosh ostida o‘tuvchi har bir soat uchun 2-4 piyola ichimlik (suv, meva yoki sabzavot sharbati) eng to‘g‘ri me'yor hisoblanadi, ayniqsa jaziramada jismoniy faoliyat bilan mashg‘ul bo‘lsangiz. Terlash davomida tanangizdagi namlik kamayib borishiga yo‘l qo‘ymang.
Kunning eng issiq vaqtlarida salqin joyda bo‘lishga harakat qiling
Yoz kunlarida kunduzgi 11:00 dan 17:00 gacha bo‘lgan vaqt oralig‘i eng xavfli hisoblanadi. Aynan shu davrda quyosh nurlarining to‘g‘ridan to‘g‘ri tushishidan ehtiyot bo‘ling.
Yorqin rangdagi yengil kiyim tanlang
Kiyimingiz iloji boricha keng va havo o‘tkazuvchan bo‘lishi kerak.
Bosh kiyimni unutmang
Shlyapa yoki panamalar oftob urishini qaytaradi. Kepkalar issiq kunda muqobil tanlov emas, bosh kiyim yupqa va kattaroq bo‘lgani ma’qul.
Tez-tez sovuq suvli dush yoki vanna qabul qiling
Bu tana haroratini tushiradi.
Tarkibida alkogol yoki kofein bo‘lgan ichimliklar ichmang
Ular suvsizlik darajasini yanada oshiradi va qon tomirlarini taranglashtiradi. Buning natijasida tana kam terlaydi, sovishi qiyinlashadi.
Peshob rangini nazorat qiling
Rang to‘qlashishi xavfli alomat — u suvsizlanishdan darak beradi.
Izoh (0)