O‘zbekistonda va dunyoda o‘g‘itlar iste’moli darajasi tahlil qilindi
Dunyoda va O‘zbekistonda o‘g‘itlar iste’moli darajasi tahlil qilindi. Bu haqda Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti xabar berdi.
Dunyo o‘g‘itlar bozori 2021-yilda tanqislikka duch keldi. 2022-yilda o‘g‘itlar narxining oshishi kuchaydi va so‘nggi 70 yil ichida misli ko‘rilmagan darajada bo‘ldi.
Narxlarga, asosan 2022 yilning ikkinchi yarmida tiklana boshlagan xalqaro logistika zanjirlarining uzilishi va gaz narxining ko‘tarilishi ta’sir ko‘rsatdi. 2022-yil oxiriga kelib, Yevropada o‘g‘it ishlab chiqarishning tiklanishi fonida narxlar o‘zgardi.
O‘g‘itlar narxining butun dunyoda o‘sishi muqarrar ravishda o‘g‘itlardan foydalanishning ayniqsa kam daromadli mamlakatlarda qisqarishiga olib keladi. Bu, o‘z navbatida, ekinlar hosildorligiga ta’sir qiladi va oxir-oqibat oziq-ovqat ishlab chiqarishning pasayishiga olib keladi.
O‘g‘itlar iste’moli, dunyo bozoridagi tebranishlardan oldin ham, mamlakatlar bo‘yicha juda katta farq qilgan.
Masalan, Sahroi Kabirdan janubdagi Afrika mamlakatlarida o‘g‘itlarning o‘rtacha qo‘llanilishi gektariga 22 kilogrammni tashkil etadi. Bu dunyo bo‘yicha gektariga qo‘llaniladigan o‘rtacha ko‘rsatkich (gektariga 146 kg) dan 6,6 baravar past. Xitoy va Chili kabi ba’zi mamlakatlarda o‘g‘it iste’moli gektariga 400 kilogrammga yaqin.
FAO (Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti) ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonda 1 gektar ekin maydoniga o‘g‘it iste’moli 254,5 kilogrammni tashkil etadi. Bu dunyo bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichdan 74 foiz, Yevropa va Markaziy Osiyo bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichdan 2,9 baravar yuqori.
O‘g‘itlarni qancha ko‘p qo‘llasangiz, shuncha yaxshi va yuqori hosil bo‘ladigandek tuyuladi. Biroq mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko‘ra, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida ishlatiladigan azotli o‘g‘itlarning o‘rtacha olganda yarmidan kami o‘simliklarning o‘sishiga hissa qo‘shadi, qolganlari esa faqat suv havzalarini ifloslantiradi.
So‘nggi 100 yil ichida suv, tuproq va havodagi antropogen azotli birikmalar miqdori ikki baravar oshdi. Bu o‘sish asosan sintetik o‘g‘itlarning keng qo‘llanilishi bilan bog‘liq.
Azot yerdagi hayot uchun juda zarur, ammo uning ortiqcha miqdori xavfli. Chunki u ifloslantiruvchi hisoblanib, suv havzalarini, o‘simliklarni, hayvonlarni va odamlarni zaharlaydi, kuchli issiqxona gazi — azot oksidi chiqarishi tufayli iqlim o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatadi.
“Ekspertlar ortiqcha azotni bugungi kunda insoniyat duch kelayotgan eng jiddiy ifloslanish tahdidlaridan biri”, — deb atashadi.
Shunday qilib, o‘g‘itlarni qo‘llashga oziq-ovqat xavfsizligi uchun xavf tug‘dirmaydigan darajada tuzatish kiritish zarur. O‘g‘itlarni eng samarali qo‘llash uchun ularning o‘zlashtirilish samaradorligini o‘lchash, tuproqning holatini va uning kimyoviy tuzilishini muntazam kuzatib borish talab etiladi.
O‘g‘itlardan foydalanishda muvozanatni topish qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining barqaror o‘sishini ta’minlaydi va shu bilan birga atrof-muhitni kelajak avlodlar uchun asraydi.
