Ortiqcha vazn kamaymasa, qalqonsimon bezni tekshirtirish kerakmi? Endokrinolog javob beradi

O‘nlab yillar davomida odamlar qalqonsimon bezni organizmdagi bir qancha muammolar uchun ayblashgan. Buning ajablanarli joyi yo‘q, chunki u butun organizmdagi ko‘plab jarayonlar uchun javobgardir. Ammo qalqonsimon bez ortiqcha kilogramm paydo bo‘lishi va vazn yo‘qotish borasidagi muvaffaqiyatsiz urinishlar uchun aybdormi? Jarroh-endokrinolog, onkolog, qalqonsimon bez bo‘yicha mutaxassis Viktor Makaryin quyida ushbu savolga javob berdi.

Qalqonsimon bez uch xil gormon ishlab chiqarish uchun javobgardir:

• tiroksin (T4);
• triiodotironin (T3);
• kalsitonin.

Qalqonsimon bez tomonidan ishlab chiqarilgan ushbu gormonlar organizmdagi bunday muhim jarayonlarga ta’sir qiladi:

• oqsil ishlab chiqarish;
• hujayralar va to‘qimalarga kislorod yetkazib berish;
• organizmning normal haroratini ta’minlash;
• makronutrientlar (uglevod va yog‘lar), oqsil va xolesterin almashinuvi;
• ichakdagi ozuqa moddalarining so‘rilishi jarayonini amalga oshirish;
• aqliy va jismoniy rivojlanish;
• markaziy asab tizimining ishlashi;
• reproduktiv tizimni tartibga solish.

Qalqonsimon bez tomonidan chiqariladigan gormonlar metabolizmni boshqaradi, bu oziq-ovqatning energiya uchun parchalanishi jarayoni uchun muhim.

Qalqonsimon bezning normal ishlashi organizmning o‘sishi va rivojlanishi, to‘laqonli metabolizm, asab tizimining ishlashi, immunitet, yurak urishi, asabiy faoliyat va boshqalarni ta’minlaydi.

Shunday qilib ortiqcha vazndan aziyat chekadigan odamlar o‘zlarining muammolarini endokrin tizim bilan bog‘laydi, ammo ortiqcha, noto‘g‘ri ovqatlanish yoki jismoniy faollik haqda o‘ylab ham ko‘rmaydi.

Qalqonsimon bez muammosi haqiqatan ham vaznga ta’sir qiladimi?

Qalqonsimon bezning disfunksiyasi va gormonal buzilishlar organizmdagi jarayonlarning tezlashishi va sekinlashishiga ta’sir qilishi mumkin. Bez faoliyatining o‘zgarishi gormonlar sintezining buzilishiga olib keladi. Ushbu nosozliklar quyidagi sabablardan biri bilan yuzaga kelishi mumkin:

• organizmdagi yodning yetishmasligi yoki ko‘pligi;
• qalqonsimon bezning tug‘ma nuqsonlari;
• qalqonsimon bezdagi operatsiyalar;
• autoimmun zarar;
• yallig‘langan joyning shikastlanishi;
• noqulay ekologiya;
• radiatsiya ta’siri;
• ayrim dorilar guruhlarini qabul qilish;
• stress;
• yuqumli kasalliklar;
• surunkali kasalliklar.

Gipertireozda — qalqonsimon bez tomonidan gormonlarni ortiqcha ishlab chiqarish — metabolik jarayonlar tezlashadi. Bu ferment tizimlarining ishini kuchaytirish orqali oqsil parchalanishining yuqori tezligi bilan bog‘liq.

Agar qalqonsimon bez haddan tashqari faol bo‘lsa, quyidagi alomatlar paydo bo‘lishi mumkin: yurakning tez urishi, terlashning kuchayishi, ishtahaning yo‘qolishi, doimiy tashnalik, issiqlikka toqatsizlik, nafas qisilishi. Bundan tashqari, gipertireozning og‘ir shakli bilan keskin vazn yo‘qotish mumkin.

Gipotireozda gormonlarning yetarli darajada ishlab chiqarilmasligi tufayli organizmdagi jarayonlar sekinlashadi. T3 va T4 gormonlari miqdorining pasayishi barcha organ va to‘qimalarga salbiy ta’sir qiladi, chunki barcha tizimlarning ishi buziladi.

Dastlabki bosqichlarda ushbu kasallikning alomatlari oddiy ortiqcha ishlash bilan osongina adashtiriladi, shuning uchun kam sonli bemorlar yordam uchun endokrinologlarga murojaat qiladi.

Agar qalqonsimon gormonlar ishlab chiqarish kamaygan bo‘lsa, unda zaiflik, uyquchanlik, sovqotish, og‘riqlar, terining qurishi va qichishi, fikrlash va nutqda chalkashlik kabi alomatlar kuzatilishi mumkin.

Gipotireozda bemorning to‘qimalarida gormonlar yetishmasligi tufayli ma’lum genlarning ifodalanishi va glikozaminoglikanlar paydo bo‘lishi ortadi. Bu oqsillar suyuqlikni yaxshi ko‘radi, shuning uchun bemorlarda shish paydo bo‘lishi mumkin (asosan yuzida), bu og‘irlikni faqat vizual ravishda qo‘shadi, Bunday holda semirish haqda emas, balki shish haqida gapirish mumkin. Bunday klinik ko‘rinish kasallikning rivojlangan bosqichida juda kam uchraydi. Shunday qilib shishish ham, ortiqcha vazn ham qalqonsimon bilan bog‘liq muammolarning asosiy sababi emas.

Agar ortiqcha vaznga ega bo‘lsangiz va uzoq vaqtdan beri undan qutula olmasangiz, birinchi navbatda ovqatlanish, turmush tarzi va stress yukini tahlil qilish tavsiya etiladi.