Partiyalar jangi: Liviyada nima sababdan neft ishlab chiqarish hajmi kamayib ketdi?
Liviya o‘tgan yilgidan bir million barrel kamroq neft qazayotganini e’lon qilganidan so‘ng yana diqqat markaziga tushdi. Bu haqda CNN xabar berdi.
Bu neftni iste’mol qiluvchi davlatlar uchun katta yangilik bo‘ldi, chunki dunyoda uchinchi yirik ishlab chiqaruvchi Rossiya nefti G‘arb sanksiyalari ostida qolmoqda.
Tahlilchilarning fikricha, Liviyadan keladigan har qanday qo‘shimcha neft global inflyatsiyaning o‘sishini oldini olishda yordam berishi mumkin.
Liviya neft vazirligining xabar berishicha, neft qazib olish iyun oyida deyarli to‘xtab, o‘tgan yilgi 1,2 mln barreldan kuniga 100 ming barrelgacha qisqargan.
Ammo dushanba kuni neft vaziri Muhammad Oun ishlab chiqarish kuniga 800 ming barrelgacha ko‘tarilganini aytib, ba’zi konlar tarmoqqa qaytganini bildirgan.
Sanoat atrofidagi o‘zgaruvchan ishlab chiqarish va qarama-qarshiliklar Liviya neft sektori parokandaligidan dalolat beradi, mamlakatning eng qimmatli resursi kim tomonidan nazorat qilinishiga esa aniqlik kiritilmaydi.
Mamlakatdagi siyosiy taranglik tufayli neft qazib olish ko‘rsatkichlarini noto‘g‘ri ko‘rsatib, foyda olishga intilayotgan ayrim tomonlar bor, — dedi AQSHning Liviyadagi elchisi Richard Norland.
Unga ko‘ra neft vazirligi tomonidan ilgari taqdim etilgan raqamlar noto‘g‘ri, ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi sezilarli darajada yuqori.
Nima uchun Liviya nefti muhim?
Shimoliy Afrika davlati dunyodagi tasdiqlangan neft zaxiralarining 3 foizini egallaydi. U OPEK neft kartelining a’zosi bo‘lsa-da, xohlagancha neft qazib olishi va eksport qilishi mumkin.
Uning Yevropaga yaqinligi, neftni boshqa ishlab chiqaruvchilarga qaraganda ancha qisqaroq yo‘l — dengiz orqali bemalol tashilishini anglatadi. Shu tufayli neftning katta qismi Yevropa davlatlariga eksport qilinadi.
Neft qazib olishdagi eng katta to‘siq nima?
Mamlakatdagi partiyalar hokimiyat uchun kurash davomida neftdan vosita sifatida foydalangan.
Sharq va g‘arbdagi raqib hukumatlar o‘rtasida siyosiy qarama-qarshilik mavjud bo‘lib, bu sharqiy hukumatni qo‘llab-quvvatlagan qurolli guruhlarning neft obyektlarini nazorat qilishiga va ularni bir necha bor yopib qo‘yishiga olib keldi.
Neft ishlab chiqarishni kim boshqaradi?
Qog‘ozda Tripolida joylashgan Milliy neft korporatsiyasi (MOK) mamlakat neftini xorijda ishlab chiqarish va sotishni nazorat qiluvchi tashkilotdir.
Sharq va g‘arbdagi urushayotgan tomonlar 2014-yildan beri MOK nazoratini qo‘lga kiritishga harakat qildi, biroq bu sektorni neft vaziri Muhammad Oun nazorat qiladi, u g‘arbda BMT tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan hukumatga tegishli.
Quruqlikda esa sharqda joylashgan qo‘mondon Xalifa Xaftar asosan mas’uldir. Uning qo‘mondonligi ostidagi qurolli brigadalar ishlab chiqarishni bir necha bor to‘xtatgan.
Xorijiy partiyalarning roli qanday?
Neft vaziri Oun Liviyadagi siyosiy inqirozda bir-biri bilan raqobatlashayotgan xorijiy kuchlarni aybladi.
Ular o‘rtasida Liviyani inqirozdan olib chiqadigan mexanizmning eng yaxshi yo‘llari bo‘yicha kelishuv bo‘lishi kerak, — dedi u.
Xaftarni Misr, Birlashgan Arab Amirliklari va Rossiya qo‘llab-quvvatlamoqda. Rossiyaning xususiy harbiy pudratchisi Vagner guruhi 2019-yilda Liviyaga kirib, Xaftar va LNAni qo‘llab-quvvatlashga harakat qilgani aniqlangan.
Mutaxassislar fikricha, u yirik neft konlari atrofida bir necha yuz rossiyalik xodimlarni joylashtirgan.
2020-yilda ularning ishtiroki avjida Vagner Liviyadagi eng yiriklaridan biri bo‘lgan Sharara neft konini nazorat ostiga oldi. Bu Xaftarga neft eksportini blokadada saqlashga ham yordam berdi.
Rossiya xodimlarining mavjudligi Rossiyaga Liviyani neft ta’minotini xohlagan vaqtida to‘xtatib qo‘yish imkoniyatini beradi, — deydi mutaxassislar.
Avvalroq Yevropaning Rossiya yonilg‘isidan voz kechishi butun dunyo uchun jiddiy oqibatlarga olib kelayotgani haqida xabar berilgandi.
