Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir eng yaxshi ustozligicha qolaveradi.
Ham O‘zbekistonning, ham jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. Bundan o‘n yillar avval aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, jamoatchilikning munosabati qanday edi — bularning barini “Kun matbuoti tarixi” rukni orqali kuzatib borish mumkin.
Rukn materiallari har kuni tong soat 7:30 da e’lon qilinadi.
90 yil avval. 24-aprel, yakshanba
Qo‘qon tumani Dang‘ara uchastkasidagi “Buxarin” kolxozidagi ahvol, u yerdagi brigadirning faoliyati tanqidiga bag‘ishlangan “Bu uyatli hol-ku!” nomli xabarda muammolarning bosh sababi sifatida ichkilikbozlik ko‘rsatilgan: “Planni bajarilmay qolishiga asosiy sabab — traktorlarni tuzatish, nazorat qilish o‘rniga mexanik bosh ko‘pning ichkilikka mukkasidan yiqilganligidir. Masalan, 27-martda smena almashtirish vaqtida mastlik bilan ‘Entir’ traktoriga minib, ikki aylanish bilan podshipnikni kuydirib, zararkunandalik qildi”.
Harbiy xizmatchilarning soni haddan tashqari ko‘p bo‘lsa, tinch zamonda ularni nima bilan band qilish mumkin? Masalan, ularni yaqinlashib kelayotgan bayram bahona maydonlarni tozalash hashariga chiqarish mumkin. 1932-yilda ham taxminan shunday bo‘lgan: “O‘zbekiston xalq komissarlari sho‘rosi qoshida bo‘lgan maydonni tozalash uchun hashar tashkil qilish to‘g‘risidagi siyosiy bo‘limning taklifini Toshkent garnizoni bo‘limlari ruh yuksakligi bilan qabul qildilar... Ishchilar ustidan qarovchi texnikaviy ishchilar xuddi soat 8 da kelmaganlari uchun ish 10 minut kechikib boshlandi. 6 soat ichida maydonning tusi o‘zgardi... Askarlar juda ruh yuksakligi bilan ishladilar, chunki qizil qo‘shinlar ishlashga o‘rganganlar” (xabarning necha so‘mlik ish qilingan haqidagi o‘rni bo‘sh qoldirib ketilganiiga e’tibor bering — oldindan tayyorlab qo‘yilgan an’anaviy materialga yangi raqamlarni yozish esdan chiqqan ko‘rinadi).
Shugina xabarning o‘zida tanqidga ham o‘rin topilgan (busiz 1930-yillardagi sovet gazetalari o‘ziga o‘xshamay qolgan bo‘lur edi): “Haligacha Lenin haykali qurilib tamom bo‘lmagan. Odat bo‘yicha hamma shaharlar Lenin haykali bo‘lgan joyda to‘planadilar”.
60 yil avval. 24-aprel, seshanba
1962-yil 23-aprel kuni gazetalar chiqmagan, shu bois 24-apreldagi gazetalarning deyarli barcha sahifalari Lenin tug‘ilgan 22-aprelda o‘tkazilgan bayram tadbirlarining tafsilotariga ajratilgan. Masalan, o‘zi to‘rt sahifalik “Qizil O‘zbekiston”ning salkam yarmi KPSS Mafkura komissiyasi raisi Leonid Ilichyovning nutqiga ajratilgan. Unda, jumladan, Lenin belgilab ketgan tamoyillar sabab SSSR iqtisodiyoti AQShga qanchalik yetib olayotgani-yu, sovetlar mamlakatining qanday tinchlikparvar va tinchliksevarligi haqida so‘z boradi.
Gazetaning so‘nggi sahifasigina Lenindan boshqa mavzularga ajratilgan. Masalan, chigit ekish qanday borayotgani, respublika futbol jamoalari qanday natijalarga erishayotgani va hokazo. “Qalbaki muxbirlar” sarlavhali material esa 1962-yilda “feyk”-xabarlar qanday tayyorlangani-yu, o‘zbek sovet gazetalarida fakt-cheking qay darajada bo‘lgani haqida ma’lum bir tasavvurlar beradi.
30 yil avval. 24-aprel, juma
O‘zbekiston Kommunistik partiyasi negizida tashkil etilgan O‘zbekiston Xalq demokratik partiyasini aprel oyida o‘ylantirgan masalalardan biri — 1-may — Mehnatkashlarning xalqaro birdamlik kuni va 9-may — G‘alaba kunini nishonlash edi.
22-aprel kuni Qirg‘iziston poytaxti Bishkekda O‘rta Osiyo va Qozog‘iston davlat rahbarlari Maslahat kengashining navbatdagi majlisi bo‘lib o‘tgan. Islom Karimov Bishkek aeroportida jurnalistlarning savollariga javob berarkan, “Rossiya xalq deputatlarining kechagina o‘z ishini tamomlagan syezdida ko‘rilgan ayrim masalalar ham e’tiborimizda va (Maslahat kengashida) bunga munosabatimizni oydinlashtirib olishimiz kerak”, deb ta’kidlagan.
Majlisda imzolangan protokolda, bir qator masalalar qatori, O‘rta Osiyo va Qozog‘iston davlatlari davlatlararo sarmoya jamg‘armasi va sarmoya bankini barpo etish masalasi ham bor edi.
Qizig‘i, ushbu maslahat uchrashuvi yakuniga yetgach, Rossiya tashqi ishlar vaziri Andrey Kozirev Bishkekda Qirg‘iziston tashqi ishlar vaziri Roza Otunbayeva bilan uchrashgan. “Ikki vazir kecha bu yerda bo‘lib o‘tgan O‘rta Osiyo va Qozog‘iston respublikalari prezidentlari uchrashuvining yakunlari haqida fikr almashdilar”, deyiladi “Toshkent oqshomi”da e’lon qilingan xabarda (darvoqe, MDH yangiliklari orasida Armaniston Rossiyani mintaqadagi voqealarga “xavfli va nodo‘stona munosabat bildirish”da ayblagani haqidagi xabar ham bor).
Turkiya bosh vaziri Sulaymon Demirel MDH mamlakatlari bo‘ylab safarini 27-aprel kuni O‘zbekistondan boshlash arafasida. Shu munosabat bilan “O‘zbekiston ovozi”da u haqda “G‘irot mingan chavandoz” sarlavhasi bilan biografik material berilgan.
Gazetaning bu kungi sonida Qashqadaryo viloyati hokimi Temur Xidirov bilan suhbat e’lon qilingan. Suhbat davomida hokim, masalan: “Shaxsan mening o‘zim ham jiddiy va xato kamchiliklarga yo‘l qo‘yaman”, deb tan olgan.
“Toshkent oqshomi”ning dam olish sahifasida “hozir tomoshabinlarimiz hayrat va qoniqish bilan tomosha qilayotgan ‘Terminator-2’ filmida suratga tushgan” Arnold Shversenegger haqida “Kurashib yashashni sevadi” sarlavhali ocherk berilgan.
Afg‘onistonda esa sobiq prezident Najibullo taqdiri hamon noma’lum:
Mavzuga doir:
- Yadroviy qurolli Qozog‘istonga murojaat, Buxoro amirining O‘zbekistondan surgun qilingan oqsoqoli, Pokistondagi harbiy asirlarni Toshkentga qaytarish masalasi. O‘zbek matbuoti 23-aprelda nimalar haqida yozgan?
- Leninning tug‘ilgan kuni, Lenin haqida she’rlar, “Lenin sizga mushayt qilayaptimi?”. O‘zbek matbuoti 22-aprelda nimalar haqida yozgan?
- Mirabror Usmonovning raddiyasi, Mirziyoyevning 1992-yilgi Turkiya safari, “ishlamagan tishlamaydi” tamoyilini olg‘a surgan Xrushchyov. O‘zbek matbuoti 21-aprelda nimalar haqida yozgan?
- Oqdaryoni musobaqaga chaqirgan Qoradaryo, yana bir bor fosh qilingan Amerika razvedkasi, hotamtoy “Anvar-bank”. O‘zbek matbuoti 20-aprelda nimalar haqida yozgan?
- Suriyada bayram, tasavvurlarni kunpaya-kun qilgan Tursunoylar, talabalar soni bo‘yicha Germaniyadan, vrachlar soni bo‘yicha AQShdan o‘zib ketgan O‘zbekiston. O‘zbek matbuoti 19-aprelda nimalar haqida yozgan?
- Mashinada Makkaga borgan namanganliklar, Falastin masalasiga munosabat, muxolifatchini rahbarlikka tayinlagan Islom Karimov. O‘zbek matbuoti 18-aprelda nimalar haqida yozgan?
Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi
Izoh (0)