Muhammadali Abduqunduzov: “Odamlar kitob o‘qigani uchun qatl etilgan davrlarni boshdan kechirdik, hozir kitobxonlarga mashina berilyapti” (video)

O‘zbekiston va Qoraqalpog‘iston xalq artisti, Xalqaro Bobur mukofoti sovrindori Muhammadali Abduqunduzov “Daryo”ga  intervyu berdi. U suhbat davomida ayrim yoshlarning kitobdan yiroqlashganini keskin tanqid qildi.

Bir necha yildan buyon O‘zbekiston davlat san’at va madaniyat institutining ijodiy imtihonlarida ishtirok etaman. Barcha abituriyentlar mahoratini ko‘rsatishga harakat qilishadi-yu, qanday kitob o‘qigansiz, desangiz og‘iz qimirlatolmay qolishadi. Go‘yo, bu savol ular uchun qil ko‘prikdek gap. Hatto, o‘zbek adabiyotining durdona asarlari bo‘lgan ‘O‘tkan kunlar’, ‘Mehrobdan chayon’ni ham bilishmaydi. Jahon adabiyoti u yoqda tursin, o‘zbekning shoh asarlarini bilmay, qanday qilib aktyor bo‘lish mumkin, deyman. Chunki aktyorning faoliyati bevosita kitob bilan bog‘liq. Kitob o‘qimagan inson fikrlashdan to‘xtaydi. 19 yoshida Abdulhamid Cho‘lpon adabiyotdan yiroqlashishni millat tanazzuli bilan bog‘lagan. Nahotki, ayrim yoshlar ana shu haqiqatni anglashmayapti.

Shunday davrlarni boshdan kechirganmizki, odamlarni kitob o‘qigani uchun qatl etishgan. Hozir esa ko‘p kitob o‘qigan yoshlar tanlovda ishtirok etib, mashinali bo‘lishyapti. Ilgari kitoblar taqchilli va qarshiliklarga uchragani uchun odamlar bir-biridan olib, yashirib o‘qishgan bo‘lsa, bugungi dorilamon kunlarda kitob o‘qimaslik uyat emasmi?

Muhammadali Abduqunduzov, O‘zbekiston xalq artisti

“O‘quvchilik yillarimdan boshlab san’atga mehrim uyg‘ondi. Maktab va tumanda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol edim. Ammo ota-onam san’atkor bo‘lishimni istashmasdi. Ayniqsa, onam bunga tish-tirnoqlari bilan qarshi bo‘lgandi. ‘Yolg‘iz o‘g‘lim san’atkor bo‘ladimi? Undan ko‘ra o‘qituvchi bo‘lsin’, deb Toshkentga yuborishdi. Matematikadan boshqa barcha fanlarni yaxshi o‘zlashtirganim uchun imtihonlar meni cho‘chitmasdi. Aksiga olib, qaysi institutga bormay, matematika fanidan imtihon topshirilishini eshitib, hafsalam pir bo‘ldi. Oxiri geografiya yo‘nalishiga hujjat topshirdim. Unda ham matematikadan savollar bor ekan. Xullas, o‘sha yili talaba bo‘lish baxti nasib etmadi.

Holam Toshkentda novvoychilik bilan shug‘ullanardi. Mandat chiqqan kun xafa bo‘lib: “Institutga kirolmabman. Endi qaysi yuz bilan qishloqqa qaytaman. Odamlarga sharmanda bo‘laman-ku”, deganimda holam poytaxtda qolishimni tavsiya qilgandi. Shundan keyin bir yil novvoychilik bilan shug‘allandim, so‘ng o‘zim qiziqqan san’at oliygohiga hujjat topshirdim.

Bu yerda o‘qishimni holamdan bo‘lak hech kim bilmasdi. Bir kuni onam xabar olish uchun Toshkentga keldi. Meni hozirgi O‘zbekiston Milliy universitetida o‘qiydi deb bilgani uchun yana yolg‘on to‘qishimga to‘g‘ri keldi. “O‘qishingni ko‘rgim kelyapti” deganida universitet hovlisiga olib borib, “Dars boshlandi, sizni ichkariga kiritishmaydi”, degan kunlarim ham bo‘lgan. O‘qishni bitirganimdan so‘ng barcha sirlar ochildi, otam-ku buni oson qabul qildi. Ammo onam ancha vaqtgacha xafa bo‘lgandi”, — deydi aktyor.

Muhammadali Abduqunduzov bilan bo‘lgan to‘liq intervyuni quyida tomosha qilishingiz mumkin.