Chernobil AESning birinchi direktori — Toshkentda tug‘ilib-o‘sgan Viktor Bryuxanov vafot etdi. Stansiyadagi avariya uning rahbarligi davrida yuz bergan

Chernobil atom elektr stansiyasi (ChAES) birinchi direktori Viktor Bryuxanov 85 yoshida vafot etdi, deb yozadi “RBK”. Bu haqda stansiya matbuot xizmati Facebook orqali ma’lum qildi. Uning o‘limi sabablari keltirilmagan.

Bryuxanov 1935-yil 1-dekabrda Toshkentda tug‘ilgan. U Toshkent politexnika institutining energetika fakultetini tugatgan, so‘ng Angren shahridagi issiqlik elektr stansiyasida ishlagan. 1966-yilda uni Ukraina SSRning Donetsk viloyatidagi Slavyan GRES (gidroresirkulyatsiya elektr stansiyasi)ga ishga taklif qilishadi.

To‘rt yildan keyin Bryuxanov ChAES direktori etib tayinlanadi. Dastlab u stansiya qurilishiga, so‘ng uning ekspluatatsiyasiga rahbarlik qiladi. 1986-yil aprelida atom elektr stansiyasidagi halokatdan keyin u lavozimidan chetlatiladi.

1986-yil 26-aprelga o‘tar kechasi ChAESda 4-energoblokning RBMK-1000 reaktori portlab ketgandi. 30 kilometrlik halokat zonasidan 115 ming kishi evakuatsiya qilingan. Rossiya, Ukraina va Belarusning ayrim tumanlari halokat ta’siriga uchragan. Avariya oqibatlarini bartaraf qilish (likvidatsiya) ishlarida 600 mingga yaqin odam qatnashgan, ularning 165 mingi nogiron bo‘lib qolgan. Likvidatorlarning qariyb 60 ming nafari yuqori dozada nurlanish olgan, o‘n minglab odam avariyadan keyin ko‘p o‘tmay vafot etgan. Vayron bo‘lgan reaktorni izolyatsiyalash uchun 1986-yil noyabrida “Ukritiye” (“Boshpana”) obyekti qurildi, u sarkofag (qadimgi tosh tobut) sifatida ko‘proq mashhur.

SSSRda halokat sabablarini o‘rganish uchun tuzilgan davlat komissiyasi, shuningdek, MAGATE (Xalqaro atom energiyasi agentligi) maslahat qo‘mitasi portlashga energoblok ishchilari tomonidan AESdan foydalanish qoidalarining qo‘pol tarzda buzilishi asosiy sabab bo‘lgan, degan xulosaga kelgan.

Bryuxanov Chernobil avariyasi likvidatori bo‘lgan. 1988-yil iyulida u portlash xavfi bo‘lgan korxonalarda xavfsizlik texnikasi buzilishida aybdor deb topilib, o‘n yillik qamoqqa hukm qilingan. Bryuxanov Lugansk viloyatidagi koloniyada jazo muddatini o‘tagan. 1991-yil sentabrida u muddatidan avval qamoqdan ozod qilingan.

Shundan keyin u yana bir qancha vaqt stansiyada texnik bo‘lim boshlig‘i bo‘lib ishlagan.

Bryuxanov AESdagi avariyaning bosh sababi xodimlar tomonidan yo‘l qo‘yilgan xatoliklar ekani haqidagi rasmiy versiyaga nisbatan norozilik bildirgan. “Bizda qanday bo‘ldi: hamma tekshiruvlarni tugatganimizdan keyin, stop tugmasini bosdik, reaktor esa to‘xtash o‘rniga portlab ketdi. Men yadrochi fizik emasman. Men issiqlik bo‘yicha energetikman. Sodda qilib aytganda, “zavxoz” (xo‘jalik bo‘limi mudiri). Shuning uchun o‘z qarichim bilan o‘lchab taxmin qilishim mumkinki, agar reaktorning himoya tizimi yaxshi qurilganida, avariya yuz bermagan bo‘lardi”, — degan edi u intervyularidan birida.

So‘nggi yillarda Bryuxanov Kiyevda yashab kelgan.

Aprelda Ukraina xavfsizlik xizmati halokat haqidagi hujjatlarni oshkor qildi. Ular orasida Bryuxanovning eng birinchi hisobot ma’ruzasi bo‘lib, u 1986-yil 26-aprel sanasida yozilgan va “maxfiy” belgisi tushirilgan. Unda direktor yondosh aholi punktlaridagi muhit normal holatda ekani, radiatsiya darajasi esa nazorat qilinayotganini yozgan.

2019-yilda HBO telekompaniyasi “Chernobil” miniserialini namoyish qilgan, unda Bryuxanovning rolini britaniyalik aktyor Kon O’Nill ijro etgan.