“King Kong” filmi Merian Kuper va Ernest Shodsak tomonidan 1933-yil suratga olingan. Film ilk premyera qilingan kundan, tomoshabinlar tomonidan kutilganidanda yaxshiroq qabul qilingan. Retro filmning o‘zidan qoldirgan me’rosi esa beqiyos hisoblanib, kinematografiya rivoji uchun ulkan hissa qo‘shgani bilan ajrab turadi. 1933-yilgi filmdan so‘ng, “King Kong” 3 marta – 1976, 2005, 2017-yillarda shu nom ostida qayta suratga olingan. So‘nggi qayta ishlangan filmning davomi sifatida esa, 2021-yil 24 mart kuni “Godzilla Kongga qarshi” filmi premyera qilinadi.
Shu munosabat bilan “Daryo” kolumnisti Farrux Adhamjonov klassik film haqida hikoya qiladi.
Sujet
Nyu-Yorklik kinematografist Karl Denxem (Robert Armstrong) sirli orolda film suratga olish uchun ijodiy guruh yig‘ishni boshlaydi. Bosh qahramon uchun aktrisa topilmayotgan vaqt, Denxem Enn Derrou (Fey Rey)ni uchratib qoladi. Vaqtincha ishsiz bo‘lgan Derrou filmda suratga tushishga rozi bo‘ladi va ijodiy guruh sirli orol tomon yo‘l olishadi. Kema yo‘lga chiqqach, aktrisa kapitan yordamchisi bo‘lgan Jek Driskoll (Bryus Kebot)ni yoqtirib qoladi.
Kema orolga borganida ekipaj a’zolari u yerning tub aholisi – aborigenlarga duch kelishadi. Aborigenlar go‘zal aktrisani o‘g‘irlab, ulkan devorlar orasidagi darvozaga bog‘lab qo‘yishadi. Kutilmaganda, ulkan maxluq – Kong aktrisani olib ketadi. Ijodiy guruh aktrisani qutqarish uchun Kongning ortidan yo‘l olishadi, bu vaqtda esa Kong o‘z asirasini saqlash uchun bahaybat tironazavr, pleziozavr va pterodaktil kabi maxluqlar bilan jang olib boradi. Vaziyatdan foydalangan Jek, aktrisani Kong changalidan olib qochadi. Ularni ta’qib qilgan Kong esa sohilda hushidan ketadi. Vaziyatdan foydalangan holda, kinematografist Kongni o‘zi bilan Nyu-Yorkka olib ketishni va u yerdagi insonlarga tomosha ko‘rsatishni reja qiladi. “Dunyoning sakkizinchi mo‘jizasi” nomi ostidagi tomoshada zanjirlangan Kong, yuzlab insonlar oldida hushiga keladi. Kong zanjirlarni uzib yuborganidan so‘ng esa, go‘zal aktrisa Derrouni yana o‘g‘irlab ketadi. Shahar ichini vayronaga aylantirishni boshlagan Kong, o‘z asirasini changallagancha osmono‘par Empire State Building’ga chiqishni boshlaydi. U yerda havo hujumiga uchragan va qattiq yaralangan Kong yerga qulaydi va halok bo‘ladi. Uning o‘lik tanasi oldida Denxem yakuniy iqtibosni aytadi – “Uning o‘limi sababchisi samolyotlar emas, balki – go‘zallik edi” .
Tahlil
“King Kong” – zamonaviy filmlarga mustahkam poydevor vazifasini bajarib bera olgan retro klassikadir. O‘zining inqilobiy ko‘rinishi bilan film tomoshabinlarga yangi va o‘zgacha tajriba taqdim qila olgan. Film ssenariysi ko‘plab mashhur asarlar va filmlardan ilhomlanib yaratilgan, eng muhim rolni esa Artur Konan Doylning “Yo‘qolgan dunyo” romani o‘ynagan.
“King Kong” – AQSh filmlarini dunyoga tarqalish an’anasi boshlab bergan ilk kinolardan hisoblanadi. Buyuk depressiya vaqtida dunyo kinoteatrlarini zabt eta olgan film o‘zidan yirik fenomenal meros qoldirgan.
1930-yillarda filmlarga saundtreklar yozish hali odatga aylanib ulgurmagan edi. “King Kong” esa film muvaffaqiyatining asosiy omillaridan bo‘lgan maxsus saundtreklar ishlashni odatga aylanishiga yordam bergan.
O‘z janrida eng birinchilardan bo‘lib, qoyilmaqom vizual effektlarni tragedik drama bilan uyg‘unlashtira olgan “King Kong” – dunyo bo‘ylab yuzdan ortiq rejissorlarni filmlar suratga olishga ilhomlantira olgan.
Filmning yagona kamchiligi deb tanqidlarga uchrovchi sabab – o‘zida irqiy kamsitish elementlari borligi hisoblanadi. XX asr boshlarida ilmiy tomonlama “irqiy ustunlik” deb ko‘riluvchi xato tushuncha ssenariyga ham o‘z ta’sirini o‘tkazmasdan qolmagan.
Film allegorik ko‘rinishda, dunyoni qutqaruvchi go‘zallik, halokatga yetaklovchi omil bo‘la olishi mumkin ekanini ko‘rsatgan. Shu bilan birga, hatto eng qo‘rqinchili maxluq ham go‘zallikni his qila olishini va seva olishini namoyon qilgan.
Tanqidiy allegoriya sifatida anti-kolonializm va tabiatga do‘st bo‘lish kabi xabarlar bor. King Kong – mustamlakachilikning doimiy ozodlikka intiluvchi simvolizmi hisoblanadi. Bu yo‘lda esa kimningdir asiri bo‘lishdan ko‘ra o‘lim ustunroq qo‘yilgan. “King Kong” – insonlar o‘zining cheksiz ehtiyojlarini qondirish uchun tabiatga zarar yetkazishni to‘xtatishi, boshqa hayvonlarni sirk va zooparklarda saqlashni qoralovchi, olamning tabiiy mexanizmini buzmaslikka chorlovchi kuchli xabarlarni taqdim etgan.
Film 1991-yil o‘zining ulkan madaniy, tarixiy va estetik me’rosi tufayli Qo‘shma Shtatlarning National Film Registry ro‘yxatidan joy olgan. “King Kong” – tarixdagi eng muhim deb hisoblangan 100 filmlarning birinchi elliktaligidan o‘rin olgan.
Xulosa
Ko‘plab kino tanqidchilar va mashhur aktyorlarning eng sevimli filmlaridan biri bo‘lgan “King Kong” – maxluq qalbini ochib berib, tomoshabinlarni qo‘rquvdan baqirish va tragedik qismatidan yig‘lashga unday oladi. Salkam bir asr oldin yaratilgan filmda zamon o‘zgarishi hisobiga, ba’zi ijtimoiy vaziyatdagi kamchiliklar ko‘zga tashlanishi mumkin, lekin film qoldirgan ulkan tarixiy va estetik me’ros barcha kamchiliklarni yuvib keta oladi. Tabiat va go‘zallikning sof ifodasini yaratib, dahshatli maxluqqa sevgi hissini taqdim etgan tragediya o‘zida turli talqinlar uchun ochiqlikni mujassam etgan. Kinematografiya uchun beqiyos hisoblangan “King Kong” filmini bemalol – “dunyoning sakkizinchi mo‘jizasi” deb atash mumkin.Muallif fikri tahririyat nuqtayi nazaridan farq qilishi mumkin.
Izoh (0)