“Xalq so‘zi” Ramazon oyida pul topishga emas, savob olishga ulgurib qolishga chaqiruvchi maqolani e’lon qildi. Uni to‘lig‘icha keltirib o‘tamiz.
“Shaftolini dimlab, tezroq pishirmasam bo‘lmaydi. Ramazon kunlaridan foydalanib qolish kerak. Ozroq kallani ishlatsa, bunaqa paytda bir tup shaftolidan bir qop pul qilib olsa bo‘ladi...”
Qibraylik keksa bog‘bon G‘ayrat bobo Sulaymonov endigina rang kirayotgan shaftolisini xom-xatala uzayotgan qo‘shnisining bu gapidan yoqa ushladi...
Ramazon — mehr-shafqat, saxovat va muruvvat oyi. Butun dunyoda musulmonlar mohi Ramazon kunlarida moddiy emas, ma’naviy foyda topishni o‘ylaydilar. Bir-birlariga imkon qadar ko‘proq ehtirom, mehr-muruvvat ko‘rsatishga shoshadilar. Shu maqsadda yirik-yirik kompaniyalar maxsus aksiyalar tashkil etib, o‘z mahsulotlarini arzon narxlarda sotadilar, hadyalar ulashadilar, oziq-ovqat tovarlarini ehson sifatida bepul tarqatadilar.
Bu ishlarni xolis niyatda, savob umidida, Allohning roziligi uchun qiladilar. Negaki, ular bu mukarram oyda qilingan har bir ezgu ishning mukofoti bir necha karra ulug‘ bo‘lishini yaxshi biladilar...
Bugungi g‘animat kunlarda biz bozorlarimizda, yirik savdo markazlarida ana shunday saxovatlarga guvohmizmi? Ochig‘i, bu savolga har joyda ham birdek ijobiy javob topish ancha mushkul...
Qaytaga Chirchiq shahridagi dehqon, Toshkent shahridagi “Shirin” bozorlarida guruch, go‘sht mahsulotlari qimmatlashdi. To‘g‘ri, bahor boshlanishi bilan tuxum narxi bir ozgina arzonlashgandek bo‘ldi, lekin chaqqon savdogarlar Ramazon kunlari tuxumga ehtiyoj ko‘payganini sezdilar chog‘i, yetti xazinaning biri bo‘lgan beozor jonzotlar ayni tuxumlaydigan shu kunlarda bu ne’matning ham tushumini ko‘paytirishga tushib qoldilar...
Qulupnay-ku, mayli, mavsumi o‘tib borayapti, biroq kundan-kun pishib-yetilayotganiga qaramay, gilos, o‘rik, olma, shaftoli narxi oshsa, oshyaptiki, arzonlashmayapti.
“Boburnoma”da “Qovun mahalida poliz boshida qovun sotmoq rasm emas...”, deyiladi. Negaki, poliz boshiga kelgan odam mehmon-da. Mehmon esa atoyi Xudo. Buni eslashdan muddao shuki, bozorlarimiz-ku, mayli, bir yolg‘onga o‘n yolg‘onni qo‘shmasa kuni o‘tmaydigan olibsotarlar qo‘lida. Lekin dala boshiga borgan xaridorga “Olavering, bizniki dehqonchilik”, deydigan olihimmat tanti dehqonlar qolganmi? Qulupnay mavsumida katta yo‘l yoqalaridan o‘tsangiz, shundoq egatdan terib chiqib sotilayotgan mevaning narxi bozordagidan o‘tsa o‘tdiki, aslo kam bo‘lmadi...
Darvoqe, gap bozordagi olibsotarlar ustida borayotgandi. Lavhamizning bu qismiga bemalol “Dehqon bozori: tongotar soat beshda...” deb sarlavha qo‘ysak ham bo‘laveradi. Shu vaqtda bozorga kelmabsiz, tomoshaning zo‘rini ko‘rmabsiz!
Dehqon sho‘rlikni har tarafdan talaydigan savdogarlar u olib kelgan mahsulotni kepak narxida sotib olish payida bo‘ladilar. Bozordagi rastalarni avvaldan egallab olgan bu “ishbilarmon”lar esa kun yorishib, bozor qaynagach, ularni istagan narxda “maydalab” savdo qilishadi. Ular savdo-sotiq “ilmi”ni rosa egallashgan. Ammo shariat qoidalarini, hadislarni ko‘p ham bilishmasa kerak. Shundaylar Imom Buxoriyning “Al-jome’ as-sahih” kitobida keltirilgan mana bu hadisning mag‘zini bir chaqib ko‘rsalar, yaxshi bo‘lardi:
“Bozorga mol olib kelayotganlarning yo‘llarini to‘sib chiqib, ularning molini ko‘tarasiga sotib olmoq va ul molni turgan joyida qayta sotib yubormoq makruhdir. Savdoda birovni aldagan odamning topgani harom bo‘lib, o‘zi osiydir. Chunki u bilib turib birovni aldar, savdoda esa aldov joiz ermas...”
Bozorlardagi olibsotarlar narx-navoni belgilashayotgan ekan, mayli, ehtimol erkin bozor talabidir. Qolaversa, buning to‘g‘ri yoki nojoizligiga mutasaddilar munosabat bildirishar. Biroq imon, insof talabi-chi?
Mamlakatimizda o‘ziga to‘q, iqtisodiy baquvvat tadbirkorlar, fermerlar, tomorqa egalari juda ko‘p. Ularning bozor hududlaridan do‘kon yoki rasta sotib olishga qurblari yetadi. Shunday ekan, bozorlarimizda yirik tadbirkorlarning, fermerlarning shaxsiy do‘konlarini tashkil etishni rag‘batlantirish vaqti yetib keldi. Shoyad, iste’molchilar qilgan xaridlaridan shod bo‘lib, “Falonchi fermerning yoki tadbirkorning do‘konida saodatli kunlar munosabati bilan narx-navo arzonlashibdi, baraka topsin”, deya duo qilishsa.
Muborak Ramazonning o‘n ikki kuni o‘tdi, qolgani ham mehmon. Pul topishga emas, savob olishga shoshiling, ulgurib qoling...
Rahmatilla Sheraliyev,“Xalq so‘zi” muxbiri.
Izoh (0)