Ўт-тош касаллиги Ўзбекистондаги энг долзарб касалликлар сирасига киради. Афсуски, ўт пуфагидаги тошни турли йўллар билан туширишга ёки эритишга ҳаракатлар бўлади. Бу қанчалик тўғри йўл, самараси борми, деган саволларга олий тоифали жарроҳ Абдулҳамид Раҳмонов “Дарё”га изоҳ берди.
Ўт-тош касаллиги ўзи нима?
Ўт-тош касаллиги — ўт пуфагида ёки ўт йўлида патологик тошларнинг ҳосил бўлиши. Бунга ўт-тош касаллиги ҳосил бўлишига олиб келувчи сабаблар жуда ҳам кўп: нотўғри овқатланиш, спорт билан шуғулланмаслик, моддалар алмашинувининг бузилиши ва шунга ўхшаш сабаблар бўлиши мумкин. Бу касаллик халқ орасида кўп учрайди.
Ўт қопининг қисқаришида, нерв билан таъминланишида муаммо бўлса ёки ўт суюқлиги кўпроқ туриб қолса, у қуюқлашиб, тош ҳосил бўлиши ҳам мумкин.
Белгилари
Ўнг қовурға ёйи остида оғриқ, кўнгил айниши, қайт қилиш, ошқозонда оғриқ бўлиши мумкин. Оғриқнинг орқа куракка, ўнг елкага узатилиши ёки бошқа асоратлар бўлиши мумкин. Шунингдек, жигар функциясининг бузилиши, ошқозон ости безининг фаолияти бузилишлари, яъни ич ўтиши, ич қотиши, қорин дам бўлиши — шунга ўхшаган муаммолар безовта қилади.
Аниқлаш
Ўт пуфаги тошларини аниқлашнинг энг замонавий текшириш усулларидан энг яхшиси бу ултратовуш текширувидир (УТТ). Ултратовуш текширувида жигар, ўт пуфаги, ошқозон ости бези ва шу органларнинг касалликларини аниқласа бўлади. Яна бир текширув усули — МРТ яъни компьютер томография текшируви.
Ўт пуфагида тош аниқланди. Нима қилиш керак?
Маҳаллий шифокор ёки маҳаллий табиблар “ўт пуфагидаги тошни тушираман”, “ўт пуфагидаги тошни эритаман” деса, буларга ишонмасликни тавсия берардим. Чунки ўт пуфагидаги тош ўт пуфагида туриб, унчалик оғир асоратлар олиб келмаслиги мумкин. Лекин ўт пуфагидаги тош ўт йўлига ўтиб кетса, бу жуда ҳам оғир асоратларга олиб келади.
Ўт пуфагидаги тош ўт йўлига ўтиб кетди. Нима бўлади?
Бунинг клиник кечиши жуда ҳам оғир бўлади. Оғриқнинг жуда ҳам кучлилиги, яъни белбоғсимон оғриқ борлиги ёки енгиллик келтирмайдиган кўнгил айниш ва қусиш кузатилади ёки ҳарорат кўтарилади.
Ўт пуфагидаги тош ўт йўлига ўтиб кетса, ўтнинг эркин ичакка тушиш йўлини тўсиб қўйиб, оғир асоратларга олиб келади. Бу қондаги бир қатор ўзгаришлар: билирубин, АLT, АСТ, жигар ферментларининг жуда ҳам юқори бўлиши ва тананинг сариқ рангга ўтиб қолиши. Ўт йўлининг димланиши ҳисобига ўт суюқлигининг жигарга сўрилиб, яъни терининг, кўз шиллиқ қаватларининг сариқ рангга ўтиб қолиши кузатилади. Бу сариқлик яна ҳам давом этаверса, теридаги қичишишлар, яралар, тошмалар ва ҳатто мия фаолиятини ишдан чиқариб, энсефалопатиягача олиб боради.
Иккинчи, яна бир оғир асорати бу ошқозон ости безининг панкреатит ёки панкреонекроз асорати ҳисобланади. Ошқозон ости бези суюқлигининг ичакка тушишига тўсқинлик бўлгандан кейин, бу ошқозон ости безини ўзини-ўзи емира бошлайди. Бу ошқозон ости безининг жуда ҳам оғир асорати ҳисобланади. Беморларнинг ҳаёт сифати жуда ҳам ёмон бўлиб, охир-оқибат ўлимгача бориши мумкин.
Бунақа асоратларда нима қилиш керак?
Бунақа асоратлар берганда беморда иккита оператив амалиёт ўтказилади. Биринчи — оғиз орқали кириб, эндоскопик панкреатохолангиография усули билан ўт йўлидаги тошни олинади. Яъни ўт йўли тушадиган жойдаги сфинктерни кесиб, ўт йўлидаги тошларни олиб ташланади. Беморнинг ўт йўлининг кенгайиши қайтиб, сариқлик кетгандан кейин, иккинчи этапда ўт пуфагини олдириш амалиёти бажарилади.
Юқоридаги белгилар сизда кузатилса, дарҳол шифокорга мурожаат қилинг. Ўз-ўзингизча даволаш усулларини бажарманг. Бу сизга қимматга тушиши мумкин.
Изоҳ (0)