Европа ва халқаро тадқиқотлар бўйича мутахассис Элданиз Гусейнов Россия ва Европа Иттифоқи ўртасидаги рақобат Марказий Осиёда қандай акс этиши мумкинлиги ҳақида ўз фикрларини билдириб ўтди.
“Марказий Осиё ҳар икки томон — Европа ва Россия учун тобора муҳим аҳамият касб этар экан, чекланган ресурслар ҳар икки томонни минтақага нисбатан стратегик ва эҳтиёткорона ёндашишга мажбур қилади.
Европа Иттифоқи томонидан мен асосий эътибор қуйидаги соҳаларга қаратилади деб умид қиламан:
1. Марказий Осиё оммавий ахборот воситаларида Россиянинг иштирокига қарши курашишга эътибор қаратиш: менинг тажрибамга кўра, ННТларни молиялаштириш камайиб бормоқда, шунинг учун донорлар кўпроқ медиа макон каби “геостратегик” йўналишларга урғу бермоқда.
Минтақа аҳолиси орасида Россияга нисбатан салбий муносабатнинг кучайиши Россиянинг Марказий Осиёдаги ҳар қандай ҳаракатларига нисбатан мутаносиб муносабат юзага келишига сабаб бўлиши мумкин.
Бироқ, менимча, Европа Иттифоқи Россиянинг минтақадаги барча иштироки очиқчасига бўлмаслиги мумкинлигини инобатга олмаяпти.
2. Энергетика сектори:
Минтақада энергия ресурсларини ташишда Россия анъанавий равишда устунлик қилади. Чекланган ресурслар билан ҳар икки томон янги қувурлар қуриш ёки қайта тикланадиган энергия манбаларини ривожлантириш каби стратегик лойиҳаларга сармоя киритиши мумкин.
Бу Марказий Осиё давлатларининг Россия ва Хитойдан муҳим инфратузилмага, масалан, электр энергияси ва интернет кабелларига қарамлигини камайтиришга ҳам тааллуқлидир.
3. Марказий Осиёда интеграция жараёнларини рағбатлантириш: принципиал жиҳатдан янгилик йўқ, лекин менимча, ёндашувлар ўзгармоқда. Бу Европа Иттифоқи ва бошқа Ғарб давлатлари ёшлар ташаббусларини ёки оддийгина оммавий ахборот воситаларини қўллаб-қувватлашдан умуман манфаатдор эмаслигида намоён бўлади. Асосий эътибор Марказий Осиё ҳукуматидан бизнес юритишдаги тўсиқларни олиб ташлашни талаб қиладиган тадбиркорларни бирлаштиришга қаратилади.
Ғарб давлатлари Марказий Осиёда қуруқлик транспорти алоқаларини мустаҳкамлаш тўғрисидаги Битим имзоланишидан кўпроқ илҳомланди. Аммо бу келишув Марказий Осиёдаги кичик ва ўрта бизнес манфаатларига жавоб берадими ёки йирик бизнес, жумладан, хорижий корхоналар учун фойдалироқми, деган савол туғилади. Бу саволга ҳозирча жавоб бера олмайман.
Умуман олганда, Ғарбнинг Марказий Осиёдаги интеграцияни қўллаб-қувватлашга бўлган ҳар қандай уринишлари айрим таҳлилчилар томонидан Хитой ва Россия таъсирига қарши тура оладиган иттифоқ тузиш сифатида баҳоланади. Мен бу фикрга мутлақо қўшилмайман. Нега бундай иттифоқ Ғарб давлатларига қарши йўналтирилган бўлиши мумкин эмас?
Умуман, нима учун бу иттифоқ кимгадир қарши йўналтирилиши керак?
Россия—Марказий Осиё ва Хитой—Марказий Осиё учрашув форматларининг мавжудлиги Россия Федерацияси ва Хитойнинг ўзлари ягона минтақа қуришдан манфаатдор эканликларидан далолат беради”, — дейди Элданиз Гусейнов.
Изоҳ (0)