Режиссёр ва актёрларни бир фильми билан эслаб қолишга одатланганмиз. Чунки кўп ҳолларда ижодкорларнинг ташриф қоғозига айланган бир-икки фильми бўлади, холос. Аммо бу фикр режиссёр Зулфиқор Мусоқовга тегишли эмас. Чунки у суратга олган фильмларнинг машҳурлиги бир-биридан қолишмайди ва деярли ҳаммаси ўз томошабинини топишга муваффақ бўлган.
“Худога шукр, бировдан бир сўм қарзим йўқ. Ичмайман. Умрини бекорга яшаган инсон ҳам эмасман. Шунчаки, мазмунли яшаб ўтган ҳаётимда эсда қоларли, саргузаштларга бой, ёрқин хотираларим кўп. Албатта, уларнинг аксарияти, балки барчаси, кино билан, унда ўтган ҳаётим билан боғлиқ”, — дея ўзига таъриф берган режиссёр Зулфиқор Мусоқов бу йил 66 ёшни қаршилади. Хўш, у қандай қилиб, кино оламига кириб келди?
“Ҳамон болалик хотиралари билан яшайман”
— Асли Олмалиқда дунёга келганман, аммо дадамнинг иши Тошкентда бўлгани учун икки ойлик чақалоқлигимда кўчиб келганмиз. Икки қаватли эски, ЖЕКнинг ҳисобида турадиган уйда яшардик. Укам ва синглим туғилганидан кейин тўрт ёшимда онам мени қўшни рус аёлига берган. Энагам ниҳоятда ақлли аёл эди, тўрт ёшимда хат саводимни чиқаргани ва катта рус энциклопедиясини ўқиб бергани ёдимда. Дадам раҳматли меъмор эди, анча йиллар раҳбар лавозимида ҳам ишлаган. Укам унинг касбини танлаб архитектор бўлди, синглим эса педагог.
Таътил бўлди дегунча Олмалиққа энамнинг ҳовлисига кетардим. Киноларимда қўллайдиган содда ва самимий образларимнинг бари болалик хотираларим билан боғлиқ. Энамни онамдан ҳам кўпроқ яхши кўрардим. Баъзан онам бундан ранжигандек бўларди. “Иккита онанинг сутини эмгансан-да”, дерди. Ҳақиқатан ҳам онам иккита бўлган, яъни онам сути камлиги учун менга Марсия янгам кўкрак тутган экан, — дейди Зулфиқор Мусоқов.
“Ҳужжатдаги исмимни 9-синфда билганман”
— Олмалиқлик инсонлар жуда иримчи бўлади. Ота-онам Зулфиқор деб исм қўйган, аммо бу исм оғир деб Жамол бўлсин деган. Сабабини билмайман-у, аммо энам ва онамнинг муносабатлари у қадар яхши эмасди. Эсимни таниганимдан бошлаб исмимни Жамол деб билганман. Аммо мактабни тамомлаш арафасида ҳужжатдаги исмим Зулфиқор эканлигини билганман. Укамнинг ҳам исми иккита Турғун ва Ўткир, — дейди режиссёр.
“Ҳаётимдаги энг даҳшатли воқеа”
— 1966 йили Тошкентда даҳшатли зилзила содир бўлганида 8 ёшда эдим. Ўшанда ҳамма атом бомба портлади, деб билган. Эрталаб тонгги бешда уйнинг қаттиқ тебранишидан уйғониб кетганмиз. У даҳшатни сўз билан тасвирлаб бўлмайди. Ҳозир ҳам зилзила ҳақида эшицам ўша кунги воқеалар кўз олдимга келади, — дейди Зулфиқор Мусоқов.
“Мен кинога ошиқ бўлганман”
— Мактабда ўқиб юрган кезларимдаёқ кино санъатига астойдил қизиқиб, унга “ошиқ” бўлганман. Мен Тошкентнинг эски шаҳар қисмида, “Қорасарой” маҳалласида катта бўлганман. Мактабимиз эса “Қумлоқ” маҳалласида эди. Бир куни “Чувалачи” маҳалласининг ёнидаги кўчада кино олишаётганини кўриб қолдим. Ассистент, яъни режиссёр ёрдамчиси ёнимга келиб: “Болакай, кинода суратга тушишни хоҳлайсанми?”, — деб сўради.
Эгнимга эски фуфайка кийдиришди ва мен камерадан 150 метр масофада югуриб ўтдим. Кейин бир ҳафта ўша фильмнинг суратга олиш жараёнига қатнаб юрдим. Ана шу воқеадан сўнг менда кинога қизиқиш пайдо бўлди. Йиллар ўтиб, бу Алексей Германнинг “Урушсиз йигирма кун” номли буюк картинаси эканини билдим. Меҳнат қилиб топган биринчи пулим эса 6 рубль бўлган, — дейди режиссёр.
“Сендан актёр чиқмайди”
— Мактабни тамомлаб, санъат институтига ҳужжат топширганман. Аммо ўзбек тилини яхши билмаслигим кўп панд берган. Актёрлик бўлимида Фарҳод Абдуллаев, раҳматли Гулбаҳор Йўлдошева билан бир йил ўқиганман. Ўқишни ўзлаштириб кетишимга улар кўп ёрдам берган, аммо курс раҳбарим “Сендан актёр чиқмайди, ўзингни қийнамай режиссёрлик бўйича ўқигин”, деган. Унинг тавсияси билан режиссёрлик факультетига қайтадан имтиҳон топшириб, ўқишга кирганман. Ҳамма 5 йилда институтни тугатса, мен 6 йил ўқиганман.
Курс иши учун ўз маблағимга “Суд куни” номли 10 дақиқалик фильмни суратга олганман. Яъни жиноятчи ва қурбон бўлган боланинг ота-онаси суд залида учрашади ва нигоҳлари орқали гаплашади. Фильм Москвада ўтказилган фестивалда Гран-прини қўлга киритган. Шундан кейин мени у ердаги Сценарийнавислар олий мактабида ўқишга таклиф қилишган. У ерда кўп нарсани ўргандим ва яна иккита қисқа метражли фильм суратга олдим. “Аскарлар эртаги” номли фильмим Францияда ўтказилган халқаро кинофестивалда намойиш этилиб тақдирланган. Шундан кейин ёруғ юз билан Тошкентга қайтиб келганман, — дейди режиссёр.
“Сценарий сотиб, пулига олган мебелимдан ҳали ҳам фойдаланаман”
— 1989 йил “Бир қадам ўнгга, бир қадам сўлга” номли сценарийимни сотиб олишган. Бу пулсиз, тийинни-тийинга улаб яшайдиган инсон учун катта бахт эди. Қалам ҳақига мебел сотиб олганман. Ўша мебелдан ҳалигача фойдаланаман. Орадан кўп вақт ўтмай “Абдуллажон” номли фильмни суратга олганман. Уни яратишда Москвада олган билимларим анча қўл келган, — дейди режиссёр.
“Мусоқовни қамаш керак, дейишган”
— Фильмларимга эътирозлар ҳамиша бўлган. Кимгадир қаҳрамонларимнинг характери, кимгадир кинодаги воқеалар ёқмайди. Менга жимжимадор сўзлар ёқмайди, ҳаммаси ҳаётий бўлишини истайман. Ҳамма фильмларимнинг суратга олиниши ёки премьерасидан аввал жиддий эътирозлар бўлади.
“Берлин-Оққўрғон” фильми сценарийсини бадиий кенгашга киритганимда жуда машҳур арбоблардан бири “Буни ёзгани учун Мусоқовни қамаш керак”, деган. Бу гапларни ўз қулоқларим билан эшитганман. “Ватан” фильмининг премьерасидан аввал ҳам шундай эътирозлар бўлган. Ақлтойлар жуда кўп, агар уларнинг гапига қулоқ солсангиз ўзига хослигингиз йўқолади, — дейди режиссёр.
Кинорежиссёр Елена исмли педагог билан оила қурган. У актёрлар хусусий мактабида дарс беради. Улар Темур ва Мария исмли фарзандларни вояга етказган. Мария онаси каби педагог, Темур эса “Осмондаги болалар” фильмидан сўнг бошқа касбни танлашга қарор қилган. У кичик тадбиркор, чоп этиш хизматлари билан шуғулланади. Қизиғи шундаки, кўплаб кинолари аншлаг бўлган кинорежиссёр ҳалигача камтарона ҳаёт кечиради. У оддий “дом”да яшаши, ҳалигача ҳовли олишга пул тўплай олмагани ҳақида гапиришдан уялмайди.
“Данғиллама ҳовлида яшамасам ҳам жуда бахтлиман, чунки виждоним тоза. Ҳеч кимдан қарзим йўқ, тилим ҳам қисиқ эмас”, дейди кинорежиссёр.
Изоҳ (0)