Бир қизиқ воқеа Леонид Иович Гайдайга навбатдаги дурдона асарини суратга олиш жойини танлашга ёрдам беради: газетани варақлар экан, режиссёр ошиқ йигит севгилисини уйидан қандай ўғирлаб кетгани ҳақидаги мақолага кўзи тушади. Бундай этник хусусиятлар Гайдайга реал воқеаларга асосланган саргузашт фильм суратга олиш учун ажойиб ғоя берди.
Қолаверса, муаллиф ғоясига кўра, фильм икки қисмдан иборат бўлиши керак эди. Биринчиси, ҳаммамиз яхши биладиган қисм, иккинчиси эса томошабинларга Кавказ тоғларида ғаройиб махлуқни топмоқчи бўлган экспедиция ҳақида ҳикоя қилади. Уни “Қор одам” деб аташ мумкин эди, аммо бу амалга ошмайди — раҳбарият фақат биринчи қисмни маъқуллайди.
“Кавказ асираси” қаерда суратга олинган?
Ёз. 1966 йил. “Кавказ асираси” суратга олинган курорт шаҳар — Қрим қирғоғида жойлашган Алушта шаҳри. Ўшандан бери бу ер сайёҳлар учун ҳақиқий диққатга сазовор жойга айланди, чунки бу ерда афсонавий фильм суратга олинган. Аммо фильмнинг кўплаб кадрлари “Мосфильм” павильонларида олинади.
Нина ва Шурикнинг илк учрашуви Боғчасарой вилояти Куйбишево ва Високое қишлоқлари орасидаги йўлда бўлади. Айтганча, кадрда Люси лақабли эшакни ҳам кўриш мумкин — у фильмнинг асосий деталига айланган, ўша пайтда у Симферопол ҳайвонот боғида яшаган. Жониворнинг юлдузли онлари “Кавказ асираси” билан тугамайди, у кейинчалик “9-рота” номли уруш ҳақидаги фильмда ҳам иштирок этган.
Леонид Гайдайга Шурикнинг дарёда оқиб кетиш саҳнаси Қрим тоғлари фонида ёқмайди, шунинг учун Краснодар ўлкаси Красная Поляна яқинидаги Мзимта дарёсига боришга қарор қилинади.
Қаҳрамонни Абхазияда, Рица кўлига борадиган йўлда “ўғирлаб кетиш”га қарор қилинади. Аммо афсонавий учлик — Қўрқоқ, Довдир, Барзанги карусел ёнидаги бочкадан пиво ичадиган ва қўлларини ушлаб машина йўлини тўсган жой Қримнинг жанубий томонида жойлашган Радиант тоғларидаги қишлоқ эди. Туристларни жалб қилиш учун кейинчалик маҳаллий аҳоли кафе, музей, парки бўлган бутун бошли “Гайдай боғи” ва қаҳрамонларга ўхшаган декорация қурадилар – бир нечта жойда картондан ясалган машҳур учлик макети бор.
2008 йилда Иркуцкда Қўрқоқ, Довдир, Барзанги ва Леонид Гайдайнинг ҳайкали ўрнатилади. Чунки режиссёрнинг болалиги шу шаҳарда ўтган ва у шу ердаги маҳаллий театр мактабини тамомлаган.
“Кавказ асираси” фильмини суратга олган уйга саёҳат
Нина мева ва нон еган кадрни эътиборга олмаслик мумкин эмас. У ҳамма саҳналардан олдин — апрель ойида Москвада суратга олинган, ёз келгач, жамоа саёҳатга чиқади.
Эсингизда бўлса, Нина зинапоядан тоғасининг олдига тушаётганида Саахов билан танишади ва у қиздан: “Никоҳга муносабатингиз қандай?” деб сўрайди. Нина зинадан тушган ўша жой — Қримдаги Алушта шаҳри Крапивний кўчаси ва Багликова кўчаси чорраҳасида жойлашган. Бетон девор ва металл панжаралар асл кўринишида сақлаб қолинган, яшил дарвоза ҳам ўшандай, фақат ҳозир ёғоч эмас, темирдан ясалган.
Шу уй ортида яшовчи оила фильмнинг суратга олиш тарихи, маҳаллий табиат ва маданиятнинг гўзаллиги билан қизиқувчи сайёҳларни тез-тез қабул қилади. Агар бу жойда узоқроқ қолишни истасангиз, бу оила Крапивний кўчасида “Кавказ асираси” меҳмонхонасини ҳам очган.
Довдир Шурикка ёнғоқ отган дарахтни унутиб бўлмайди. У Алушта шаҳридан ўн километр узоқликда жойлашган бўлиб, шамол қоялардан ғайриоддий шаклларни ўйиб кетганлиги сабабли “Арвоҳлар водийси” деб аталади.
Шурик Нинани автобус бекатига кузатиб борган ва кейин эшакка миниб кетган сўнгги кадр Алупка вилоятидаги Ай-Петри чўққиси яқинида суратга олинган.
Фильм премьераси 1967 йил 3 апрелда бўлиб ўтган ва уни 80 миллиондан ортиқ кино мухлислари томоша қилган. Аммо бу дурдона асардан бебаҳра қолишимиз ҳам мумкин эди, чунки “Госкино” раҳбарларидан бири “то тирик эканман антисовет руҳидаги бу фильм экранларга чиқмайди” дейди.
Вазият Леонид Илич Брежнев туфайли ўзгаради — у “нимадир янги нарса” кўришни хоҳлайди ва унга Гайдайнинг янги фильмига баҳо беришни таклиф қилишади. Давлат арбобига фильм ёқади. У “Госкино”га амалга оширилган ишлар учун миннатдорлик билдиради. Шундан кейингина фильмнинг экранларга чиқишига рухсат берилади.
Юқори даражадаги профессионаллик
Шурик ухлаб ётган қопда дарёга тушиб кетгани ва Нина уни қутқариши керак бўлган саҳна учун каскадёр таклиф қилинган, аммо “Moтор!” дейилган заҳоти каскадёр чўка бошлаган – қиз фильмда суратга тушиш учун сузишни биламан деб алдаган эди. Натижада Наталья Варлейнинг ўзи муздек сувга (5-6 даража совуқ) сакрайди — сувдан чиққан қаҳрамонларнинг титраётгани актёрлик маҳоратидан эмас, балки ҳақиқатан музлаб қолганларидан эди.
Ёнғоқ дарахти ҳақида
Юз йилдан кўпроқ вақт ўтган бўлса-да, ўша машҳур ёнғоқ дарахти яхши ҳолатда сақланган. 1992 йилда кўчки бўлиб, ландшафтга зарар етган бўлса ҳам дарахт шикастланмаган. Ҳозирда у кичик панжара билан ўралган ва ёнида “Никулин ёнғоғи” деган ёзув бор. Айтганча, унинг ёнида Нина тош устида турган ҳолда айиқлар ҳақида қўшиқ куйлаган кадр суратга олинган.
Кичик ёрдамчи
Никулиннинг қаҳрамони каравотда ётганда товонини қашлаган кадр пакана одам (у адёл остида яширинган) ёрдамида суратга олинган.
Иштаҳа очувчи саҳна
Барзанги патнисда мева-чева олиб кирганда Нина уларни иштаҳа билан ейишни бошлаган эпизодда ҳам сирлар бор. Аслида егуликлар муляж бўлган, чунки мазкур кадр эрта баҳорда Москвада суратга олинган ва бу пайтда мева топиш қийин эди.
Бундан ташқари, патнисда булочка (ҳақиқий номи — гата) бор эди. Суратга олиш пайтида нон жуда эскириб, қотиб қолади. Шунга қарамай, Гайдай Варлейни нонни иштаҳа билан ейишга мажбур қилади.
Изоҳ (0)