Ўртача умр кўриш — аҳоли саломатлиги ва ривожланишининг асосий кўрсаткичларидан биридир. Бунга турмуш даражаси, овқатланиш, сув ва санитария, таълим ва соғлиқни сақлаш хизматларидан фойдаланиш каби турли омиллар таъсир кўрсатади. Осиё ва Тинч океани минтақасида ўртача умр кўриш давомийлиги ўсмоқда, 2000 йилда бу борадаги ўртача кўрсаткичлар 68,6 ёшни ташкил этган бўлса, 2019 йилда 74,2 ёшга етган.

Қуйидаги мақола орқали Марказий Осиё давлатларида ўртача умр кўриш давомийлигини кўриб чиқамиз.

Мade by

Жаҳон банки маълумотларига кўра, 2020 йилда Марказий Осиёда ўртача умр кўриш давомийлиги 71,8 ёшни ташкил этган, бу Осиё бўйича 2,4 йилга (74,2 ёш) ҳамда жаҳондаги ўртача умр давомийлигидан 7,9 йилга (79,7 ёш) кам.

Марказий Осиё давлатлари социалистик иқтисодиётдан бозор иқтисодиётига ўтишнинг мураккаб даврини бошидан кечиргач, 1990 йилларнинг бошидан буён ўртача умр кўриш давомийлиги сезиларли даражада ошди. Ўша даврда иқтисодий инқироз, ижтимоий беқарорлик, турмуш шароити ва соғлиқни сақлашнинг ёмонлашуви, шунингдек, сил ва ОИВ/ОITС каби касалликларнинг тарқалиши туфайли умр кўриш давомийлиги қисқарди.

Қозоғистон

Қозоғистон Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2022 йил якунларига оид маълумотларга кўра, мамлакатда ўртача умр кўриш давомийлиги тарихий минимумга етган — 74,4 ёш.

Қозоғистон миллий статистика бюроси маълумотларида келтирилишича, аҳолининг меҳнатга лаёқатли қисмни 2023 йил бошида 9,4 миллион кишини ташкил этган.

Қозоғистон миллий статистика бюросига кўра, жорий йил бошида республикадаги аёллар сони 9 816 175 кишига етиб, эркаклар сонидан йарим миллионга ортиб кетган — 9 324 840 киши. Шундай қилиб, республикада ҳар 1000 нафар аёлга 946 нафар эркак тўғри келмоқда.

Қирғизистон

Қирғизистонда ўртача умр кўриш давомийлиги 74,2 ёшни ташкил этмоқда (эркакларда 70,7 ёш, аёлларда эса 77,3 ёш).

2023 йил бошидаги маълумотларга кўра Қирғизистонда меҳнатга лаёқатлилик даражасидан юқори ёшда бўлган 627 минг фуқаро яшамоқда — бу умумий аҳолининг 9 фоизини ташкил этади.

Меҳнатга лаёқатлилик ёшидан ошган эркаклар сони 197 мингдан ортиқ ёки мамлакатдаги эркак аҳолининг 5,7 фоизини, аёллар сони эса 430 минг ёки умумий аёл аҳолининг 12,1 фоизини ташкил этмоқда.

Мамлакатда 2023 йил бошида эркаклар сони 3 миллион 480 минг кишини (49,5 фоиз), аёллар эса 3 миллион 557 минг кишини (50,5 фоиз) ташкил этган, аммо туғилиш юқори бўлган вилоятларда (Боткен, Жалолобод ва Ўш вилоятлари) эркак аҳоли сони устуворлиги мавжуд.

Мade by

Туркманистон

Туркманистонда эркаклар сони 3 миллион 526 минг 421 нафарни, аёллар эса 3 миллион 531 минг 420 нафарни ташкил этмоқда.

БМТнинг аҳолишунослик соҳасидаги жамғармаси маълумотларига кўра, Туркманистонда эркакларнинг ўрта умр кўриш даври — 66 ёш, аёлларда бўлса — 73 ёш.

Ўзбекистон

Мамлакатда ўртача умр кўриш давомийлиги 74,3 ёш. 2023 йил 1 октябрь ҳолатига кўра, Ўзбекистоннинг доимий аҳолиси сони 36,6 миллион кишига етган. Уларнинг 18 миллион 423 минг нафарини эркаклар, 18 миллион 177 минг нафарини эса аёллар ташкил этмоқда.

Маълумотларда келтирилишича, доимий аҳолининг 32 фоизи меҳнатга лаёқатлилик ёшидан кичик, 56,5 фоизи — меҳнатга лаёқатли, 11,5 фоизи — меҳнатга лаёқатлилик ёшидан катта.

Тожикистон

Тожикистонда ўртача умр кўриш давомийлиги 2023 йилда 71 ёшга етди. Бу бутун дунё бўйича ўртача умр кўриш давомийлигидан 6,5 ёшга юқори демак.

Сўнгги беш йил ичида Тожикистонда оналар ўлими сони 1,8 бараварга, болаларники эса 2,7 бараварга камайган. Бу тиббий хизмат сифатининг яхшиланиши ва замонавий технологиялардан фойдаланиш бошлангани билан боғланмоқда.