“Газимиз ҳали кўп”. Ўзбекистон газ захиралари неча йилга етади?

Ўзбекистонда мавжуд газ конларида жами 1,8 триллион куб метр газ захиралари бор. Бу ҳақда “Ўзлитинефтгаз” АЖ раиси Улуғбек Назаров “Дарё” мухбири билан суҳбатда маълум қилди.

“Ўзбекнефтгаз” акциядорлик жамияти томонидан оммавий ахборот воситалари вакиллари учун пресс-тур ташкил этилди. Унда журналистлар жамият тасарруфидаги Моделлаштириш маркази ва Марказий ишлаб чиқариш диспетчерлик хизмати, “Ўзлитинефтгаз” АЖ фаолияти билан таништирилди, ўзларини қизиқтирган саволларга жавоб олди.

“Газимиз ҳали кўп”

“Ўзбекнефтгаз” АЖ раисининг биринчи ўринбосари Беҳзод Усмоновнинг айтишича, республикада газ қазиб олиш камайгани йўқ.

Ўзбекистонда 287 та газ конлари бўлиб, шундан 123 таси бизнинг жамият тасарруфида. Компаниямизда 37 минг нафар ходим ишлайди. “Ўзбекнефтгаз” монопол эмас. “Лукойл”, Epsilon каби компаниялар ҳам газ ишлаб чиқаради. Бундан ташқари, “Саноат энергетика гуруҳи” ҳам газ билан шуғулланяпти. Ўзбекистонда ҳали кўп газ бор.

Ҳозир ишлаб чиқарилган газ етишмаслиги халқимизнинг сони ошаётгани билан боғлиқ. Одамлар ҳам кўпаймоқда, ишлаб чиқариш қувватлари ҳам ошмоқда. Яъни энергетикага талаб жуда юқори. Газ қазиб олиш ҳажми камайгани йўқ. Тўғри, асосий ва энг йирик конларимизда ишлаб чиқариш пасаймоқда. Буни олдини олиш учун қўшимча чора-тадбирлар кўриляпти. Хусусан, янги конлар, қудуқларни бурғилаш ишлари олиб бориляпти. Бу йил ҳам бир нечта янги конлар очилиши режалаштирилган, — деди раис ўринбосари.

Моделлаштириш маркази

Пресс-турда журналистлар дастлаб Моделлаштириш маркази фаолияти билан таништирилди. Марказ бўлим бошлиғи Анвар Муродов лойиҳа қиймати 6,5 миллион долларга баҳоланганини таъкидлади.

Марказ маълумотларни рақамлаштириш ва компаниямиз таркибидаги конларни геологик, гидрономик, интеграл, тармоқ моделларини тузиш билан шуғулланади. Бу ердан туриб конларнинг 2,5­­–3 минг метр чуқурликдаги тузилишини рақамли шаклда кўриш, уларда қанча газ захиралари борлиги, ҳозиргача қанча ҳажмда газ қазиб олингани ҳақидаги маълумотларни кузатиш мумкин. Бу конлар устида ишлаш ва улар тўғрисидаги маълумотларни олишни жуда осонлаштиради, — деди мутахассис.

Энг кўп газ қазилаётган ҳудудлар

Анвар Муродов берган маълумотларга кўра, Ўзбекистонда асосий нефть-газ конлари 5 та ҳудудда жойлашган.

“Биринчиси, Фарғона вилоятида. Кейингилари Сурхондарё, Бухоро, Хоразм ва Қорақалпоғистонда. Ҳозирда энг ёш ва истиқболли конлар Устюртда”, — деди у.

Марказий ишлаб чиқариш диспетчерлик департаменти бошлиғи Жамшидбек Абдуқаюмовнинг қўшимча қилишича, ҳозирда “Ўзбекнефтгаз” тасарруфидаги нефть ва газ қазиб чиқаришнинг асосий ҳажми Қашқадарё вилоятидаги “Шўртан” ва “Муборак” конларидан олинади.

Бундан ташқари, Бухорода “Газли”, Қорақалпоғистонда “Устюрт” конларидан ҳам катта миқдорда газ қазиб олинади. Фарғонада эса энг кам газ қазилади. Жорий йил учун “Ўзбекнефтгаз”га 32,2 миллиард куб метр газ қазиб олиш вазифаси юклатилган, — деди у.

Марказий ишлаб чиқариш диспетчерлик хизмати

Пресс-тур давомида Марказий ишлаб чиқариш диспетчерлик департаменти фаолияти ҳақида ҳам суҳбатлашилди. Жамшидбек Абдуқаюмовнинг айтишича, департаментнинг вазифалари моделлаштириш марказидан анча фарқли.

Марказий ишлаб чиқариш диспетчерлик хизмати ернинг устки қисмида жиҳозларни конлардан қазиб чиқарилаётган газ, уни қайта ишлаш ва истеъмолчиларга етказиш жараёнларини бошқаради. Биз шу ердан туриб конларнинг қаерини бурғилаш, қайси қисмидан газ қазилишини назорат қиламиз. Моделлаштириш марказида эса асосан ернинг таги, геологик қисми ўрганилади, — деди мутахассис.

Ўзбекистон газ захиралари неча йилга етади?

Пресс-тур иштирокчиларининг кейинги манзили “Ўзлитинефтгаз” акциядорлик жамияти бўлди. Жамият раиси Улуғбек Назаров журналистларни қизиқтирган қатор саволларга жавоб берди.

Хусусан, “Дарё” мухбирининг мамлакат газ захиралари қанчалиги ҳақидаги саволига жавобан, “барча конлардаги газ захираларининг умумий ҳажми 1,8 триллион куб метр”, деди Улуғбек Назаров.

Унинг қўшимча қилишича, жами захираларнинг 50 фоизи — 900 миллиард куб метри “Ўзбекнефтгаз” конларидаги газ захиралари ҳисобланади.

“Бизда янги, 50 фоизгача ва 50 фоиздан кўп захиралари олинган конлар мавжуд. Асосий захиралар 50 фоиздан кўп газ қазиб олинган конларда ётипди. Масалан, “Лукойл” конларидаги захираларнинг 30 фоизи олинган. Шунинг учун уларда маҳсулдорлик барқарор. Бизларнинг асосий конларимизда эса 50–70 фоиздан кўп захиралар олинган. Шунинг учун маҳсулдорликка қараб туришимиз керак. Ерни тагида нима бўлаётганини жуда чуқур ўрганиш лозим. Конларимизда жуда ҳам мураккаб ишларни олиб боришимиз зарур. Ҳозирда очилаётган янги конларнинг захиралари кичик”, —деди “Ўзлитинефтгаз” АЖ раҳбари.

Улуғбек Назаровнинг таъкидлашича, ҳозирда конларда 3-4 минг метр, ҳатто Устюртдаги конда газ қазиб олиш учун 6 километргача қудуқ қазилмоқда.

“Бу биринчи марта бўлмоқда. Бухоро ва Қашқадарёда 80 фоиз конлар топилган. У ерларда газ конларининг 20 фоизи қолган ва улар кичик-кичик конлар”, — деди у.

“Дарё” мухбирининг “Статистика агентлиги маълумотларига кўра, 2021 йилда мамлакатда 53,8 миллиард куб метр, 2022 йилда  51,6 миллиард куб метр табиий газ қазиб олинган, агар йилига 50 миллиард куб метрдан кўп газ қазилса, 35–40 йилда газ захиралари тугаб қолиши мумкинми?” деган саволига, “бундай дейиш нотўғри бўлади, чунки янги конлар очиляпти, уларда ҳам янги захиралар пайдо бўлмоқда”, дея жавоб қайтарди Улуғбек Назаров.

Унинг айтишича, барча давлатлар ҳам нефть ва газ захираларининг ҳисобини юритади. Хусусан, Россиянинг газ захиралари Ўзбекистонникидан анча кўп.

Масалан, Россия ҳам нефти 30 йилга, газ захиралари 50 йилга етишини ҳисоблаган. Газ захираси бизникидан 10 баравар кўп, яъни 18 триллион куб метр. Йиллик қазиб олиши ҳам 10 баравар юқори —560 миллиард куб метр, —  деди корхона раҳбари.

“Э­­-кон” лойиҳаси

Ўзбекистонда 50-80 йилларда очилган конлар захираси камаймоқда. Олдинда уларнинг маҳсулдорлигини ошириш масаласи турибди. Мутахассислар бунда рақамлаштириш катта ёрдам беришини айтяпти. Улуғбек Назаровнинг таъкидлашича, ҳозирда газ қазиб олишда самарадорликни ошириш учун “Э­­-кон” лойиҳаси ишлаб чиқилган.

“Бизнинг ташкилот энергетикани илмий текшириш ва лойиҳалаштириш институти ҳисобланади. Нефть ва газ салоҳиятини ошириш стратегиясини биз чиқарамиз. Ўша стратегияларни амалга ошириш учун илмий тадқиқот ишларини олиб борамиз. “Э­-кон” бу, конларни рақамлаштириш дегани. Бу орқали биз уларни оптимал ишлатиш вазифаларини бажарамиз. “Э-кон” ҳамма конларни битта тизимда кўрсатадиган механизм бўлади. Бу тизим бутун Ўзбекистонга жалб қилинса, газ ишлаб чиқариш жараёнини техник тартибга солиш мумкин. Олдин конларни кўриб қанча маҳсулдорлиги борлигини билардик. Аммо қудуқнинг ўзини кўра билмасдик. Бу дастур орқали қудуқларда ҳар 5 дақиқада нима бўлаётганини онлайн равишда кўриб турибмиз. Лаборатория орқали захирада қанча нефть ва газ борлигини аниқлаймиз. Айни пайтда “Ўзбекнефтгаз”га қарашли конларда 1 500 та қудуқлар мавжуд. Уларнинг барчаси моделлаштирилган”, — деди мутахассис.