• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12768.26
    • RUB162.63
    • EUR14400.04
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +26°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Че Гевара кўксига қадалган тўққиз ўқ. Куба инқилобчиси, жасорат ва ёвузликни ўзида бирлаштирган команданте аслида ким эди?

    1967 йил 9-октябрда сержант Марио Теран Боливия президенти Рене Баррьентос Ортуньо буйруғи билан кубалик инқилобчи Че Геварани қатл қилди: ёлланган аскар унга қарата тўққизта ўқ узди.

    Шундай қилиб, аксарият одамлар учун мисли кўрилмаган жасоратга эга қаҳрамон, адолат тарафдори, золимларга қарши курашувчи, Нельсон Мандела таърифлаганидек “эркинликни севадиган ҳар бир инсон учун битмас-туганмас илҳом манбаи” бўлган командантенинг шонли умри яқин қишлоқлар учун эски мактаб вазифасини ўтаган қаровсиз бинода поёнига етди.

    Хўш, Че чиндан биз эшитган жасур қиёфадаги инсонмиди, ёки минглаб одамлар қонидан ҳузурланган ёввойи зўравон? “Дарё” “100 буюк инсон” лойиҳаси доирасида инқилоб учун ҳар кимнинг ҳаётини қурбон қилишга тайёр аргентиналикнинг шовқин ва шафқатсизликка тўла ҳаёти хусусида ҳикоя қилади.

    Фото: AP Photo

    Фалсафа, шеърият ва эрта уйғонган шафқатсизлик

    Болаликда унга бронхиал астма ташхиси қўйилади — у бутун умри давомида ушбу касалликдан азоб чекди. Тўққиз ёшгача онаси уни уйда ўқитди. Гевара соатлаб каравотда ётар, фалсафа ва шеъриятга оид китобларни ўқир ва кўпинча шахмат ўйнарди.

    Аҳволи бир оз яхшилангач, Эрнесто иккинчи синфга кирди. Альта-Грасия шаҳридаги мактаб директорининг сўзларига кўра, у дурустгина ақл-заковатга эга бўлишига қарамай, синф сардорликка уриниб ҳам кўрмаган, лекин мактаб ўйин майдончасида шумтакаларни ўзига эргаштирувчи қулоғига гап кирмас, ўз билганидан қолмайдиган “митти лидер”га айланарди. У болаларни ҳайратда қолдиришни яхши кўрарди: синфда бўр еб кўрди, сиёҳ ичиб ошқозонини ишдан чиқарди, ўзидан қутурган ҳўкиз “ясаб олди”, кўча чироқларига айирмадан тош отиб маҳалла нуронийлари қарғишига қолди. Ҳатто бир куни уни ранжитган одамдан ўч олиш учун фил суягидан ясалган роял клавишларини ахлат билан ифлос қилди.

    Унинг шафқатсизлиги болалигидаёқ намоён бўла бошлади: тортишиб қолган болаларнинг ҳаммаси билан жиққамушт бўлди, устун келган пайтлари рақибининг юзи қонга бўялгунча калтаклади. Амакиваччаларидан бирининг сўзларига кўра, кичкина “махлуқ” ҳайвонларни қийноққа солишни яхши кўрарди.

    У ҳамма нарсани оломон қаршисида намойишкорона қилишни хуш кўрган. Томошабинларни лол қолдиришга, уларнинг эътиборини жалб қилишга ҳаракат қилган. Унинг дўсти Альберто Гранадо шундай хотирлайди: “Унга El Loko (ақлдан озган) Гевара деб исм қўйишганди. Унинг ўзи ҳам ёмон одам бўлишни яхши кўрарди. Масалан, у камдан кам ювинишини айтиб, болаларга мақтанарди. Айтганча, бунинг учун у Chancho (чўчқа) лақабини олганди. Бир сафар кўриб қўйинглар, устимдаги кўйлакни ювмаганимга 25 ҳафта бўлди, дея керилиб гапирганини эслайман”. 

    Халқ орасидаги Че Гевара
    Фото: Getty Images

    Ўсмирлик пайти Че Фрейд, Бертран Расселл, Бенито Муссолини, Иосиф Сталин ва Карл Маркс асарларини ўқиди, Кафка ҳамда Сартрга ўзгача муҳаббат қўйди. Бундан ташқари, унга “Майн Камп” китобидаги Гитлер илгари сурган ғоялар, шунингдек, Энгелс ва Лениннинг асарлари ёқиб қолди.

    “Че”

    Севимли бувисининг вафоти ва астма касаллигини даволаш истаги унинг шифокор бўлиш истагини алангалатиб юборади. Кенжатой синглисининг сўзларига кўра, у Эрнестони бувисининг ўлимида бўлганчалик эзилганини кўрмаган. Бир оз вақт ўтиб, Че Буэнос-Айрес университетининг тиббиёт факультетига ўқишга кирди.

    У университетда мохов касаллигини ўрганишга қизиқиб қолгач, бутун умрини касалланган жанубий америкаликларни даволашга сарфлашни ният қилди.

    1952 йил январь ойида Гевара акаси билан мотоциклда Жанубий Америка бўйлаб саёҳат қилди. Бу ҳақида у ўзининг “мотоциклчи кундалиги”да батафсил ёзиб қолдирган. Улар Чили, Перу, Колумбия ва Венесуэлага, кейинги йил, яъни университетни тамомлаган пайти эса Боливия, Перу, Эквадор, Панама, Салвадорга ташриф буюришди. Бу саёҳатнинг пулини қони қайноқ ака-уканинг ота-онаси кўтарди. Ҳа, бўлажак инқилобчи ишлаб пул топишга эринган ва бу нарсани ўзига эп кўрмаган.

    1954 йилда Гевара Мексикага келди ва у ерда аллергология бўлимидан иш топди. Айнан ўша кезлар исмига ўз нутқида тез-тез ишлатиб турадиган испанча сўз “Сhe”ни (хўш, ҳа, деган маънони англатади) қўшиб олди.

    Мексикадаги таниш оғайнилари уни Рауль Кастро билан, Рауль эса акаси Фидель Кастро билан таништирди. Бу учрашув Эрнесто Геваранинг кейинги ҳаётини белгилаб берди.

    Фото: Getty Images

    “Яшасин, озод Куба!”

    Гевара Кубада қуролли инқилобни амалга оширишга тайёрланаётган Кастро ва унинг укасига қўшилади. Исёнчиларнинг деярли ярими ҳалок бўлишига қарамасдан, деҳқонлар томонидан қўллаб-қувватланган, уларнинг Гавана томон ҳаракатланишига имконият яратиб беради. 1958 йилнинг 28 декабрь куни Санта Клара шаҳрида кураш бошланган, уч кун ўтиб шаҳар эгалланади, эртаси куни “қони совиб улгурмаган” инқилоб армияси Гаванага киради ва ғалаба қозонади. Шу кундан бошлаб, Куба халқининг ҳаётида янги, мураккаб вазиятларга тўла босқич бошланди.

    Инқилобчилар Гаванани эгаллаб олишлари билан Че Гевара энг ҳашаматли уйлардан бирини ўзлаштирди. Улкан бассейнга эга, уйнинг ўзида еттита ҳаммом, сауна, массаж хонаси бор қасрда роҳатланиб кун кечирар экан, қизиққон аргентиналик бировни отиб ташлаш учун айбини исботловчи далил керак эмаслиги, унга фақат бировни отиб ташлаш кераклиги ҳақидаги далил муҳимлигини айтиб, мақтанарди.

    Филдел Кастро ва Че Гевара
    Фото: Getty Images

    Че Гевара 1959 йил январдан июнгача кўп вақтини Сан-Карлос қалъасида ўтказди. Кўп ўтмай муҳташам қаср кўрса, кўнгил ағдариладиган қийноқ камералари бор қамоқхонага айланди. Худди ўша ерда 22 йил умрини совуқ панжаралар ортида ўтказган Армандо Валядареснинг сўзларига кўра, гоҳ-гоҳида “Viva Cuba Libre!” (Яшасин, озод Куба!) ва “Viva Cristo Rey” (Яшасин, Исо Масиҳ!) деган ҳайқириқлардан қалъа деворлари силкиниб турар, сал ўтмай ортидан автоматларнинг тўхтовсиз овози қулоқни қоматга келтирарди. 

    Че ўз қўл остидагиларга, маҳбусларни кечаси сўроқ қилишни, шунда одамнинг психологик қаршилиги паст бўлиши ҳамда уни таслим қилиш нисбатан осон кечишини айтарди. Унинг қанча одамни қатл қилганлиги ҳақида аниқ маълумот йўқ. Чени 1956 йилдан билган кубалик журналист Луис Ортега ўзининг “Мен Чеман” китобида донгдор қотил қўлида 1892 киши ҳалок бўлгани ҳақида ёзган.

    “Че Гевара: Биография” китоби муаллифи Дэниел Жеймснинг ёзишича, Ченинг ўзи Фидель Кастро ҳукмронлигининг биринчи йилидаёқ “бир неча минг” ўлим тўғрисидаги ордерни имзолаганини тан олган.

    Кейинчалик Куба раҳбари Че Геварани саноат вазири этиб тайинлайди. Бироқ бу қарор Куба иқтисодиёти учун ҳалокатли бўлиб якунланди. Ҳатто СССРнинг йирик молиявий кўмаги ҳам мамлакатни оёққа турғизишга ёрдам бермайди.

    1964 йил декабрь ойида БМТ Бош Ассамблеяси минбаридаги нутқида Че Гевара “табиийки, биз ўқ узамиз (...) ва бу керак бўлар экан, отишни тўхтатмаймиз”, деган иқрори осмонга ўрлаётган баҳайбат оловга ёқилғи ўлароқ хизмат қилади. Фидель Ченинг характери ва қилиқларидан чарчагани ҳақида миш-мишлар тарқалган бир пайтда, Кастро уни ўзининг одатий иши — инқилоб уюштириш учун юборади. Бу сафар чек Боливияга тушади.

    Фото: AP Photo

    1966 йил ноябрь ойида Че маҳаллий исёнчиларга ёрдам бериш учун Боливияда партизанлик урушларига киришиб кетади. Аввалига Геваранинг бўлинмалари муваффақият қозонади, ҳукумат қўшинлари устидан бир нечта ғалабаларга эришилгач, боливиялик шахтачилар қуролли ҳужум ташкиллаштиради. Аммо Куба расмийларидан ҳеч қандай ёрдам келмагач, қўзғолон кескин бостирилади ҳамда халқ томонидан кенг қўллаб-қувватланмайди ва 1967 йил октябрь ойида Эрнесто асирга олинади, сўроқ қилинади, шундан сўнг у Марказий разветка бошқармаси (МРБ) билан алоқадорлиги бор бўлган боливиялик аскар Марио Теран томонидан отиб ўлдирилади. 

    Че Геваранинг ўлимидан сўнг Куба пропагандаси ундан оловли инқилобчи образини яратиб олди. 2000 йилда Time журнали Че Геварани “20 та қаҳрамон” ва “ХХ асрнинг юз энг муҳим шахси” рўйхатига киритди.

    Че Гевара шахси ортидаги зиддиятлар

    Че Гевара — сиёсий эмас, балки инсон характерининг жумбоғи. Бир томондан машҳур инқилобчи бўлса, бошқа тарафдан донғи чиққан жаллод. Ўзи минглаб одамларнинг ёстиғини қуритганини тан олган шахс. Ўлимидан олдин у МРБ агентига одамларни отишни ёқтиришини айтган. Энди савол туғилади: кепкалар-у футболкаларда сурати туширилган инқилобчи чиндан тимсол бўлишга арзирдими?

    Никита Хрушчёв ва Че Гевара 
    Фото: “ТАСС”

    Тўғри, Фидель Кастро ҳам аксилинқилобий рақибларини йўқ қилган, лекин ҳеч қачон ўз-ўзидан, қонга ташна бўлиб эмас, вазият тақозо этгандагина шу қарорга келарди. Шунинг учун Че Гевара ҳақида гапирганимизда, у тўғрисида нимадир дейиш қийин.

    Че ким? Ўз мақсади йўлида қурбонларни аямаган қонхўр жаллодми, одамларнинг моғор босган юрагига чоғ ташлаб, алангалатган миллатнинг ёрқин тимсолими, қанчалик идеал бўлишга чиранмасин, инсон табиатида номукаммаллик мавжудлиги ва у бир куни ўзига панд бериб қўйишини билган чала файласуфми ёки қадрияти барбод бўлиб, ўлаксахўр муҳит тарбиялаган одамми, енгил хархашани даҳшатли урушга ўзгартирган шахсми, ким ўзи?

    Че Гевара ва бошқа инқилобчиларда мақсад дастлаб тўғри эди. Кейинчалик ғалабалардан ортиқча руҳланиш фикрни кирлатди, рус инқилобчилари қулаган тузоққа тушди: сен битта нарсани қила бошлайсан, бироқ охир-оқибат у бутунлай бошқача бўлиб чиқади. 

    Ўлдирилган Че Гевара
    Фото: AP Photo

    Че Гевара бутунлай ўзгача одам эди. У ака-ука Кастро ва бошқалар иштирок этган Кубадаги “қурилиш”нинг бир қисми бўлишни истамас ва бунга қодир ҳам эмас эди. Че бу баҳайбат репрессив машинанинг раҳбари бўлиши мумкинмас, унинг ўзи ҳам жойи бу ерда эмаслигини англарди. У Бельгия Конго, Жазоирдаги воқеалар ҳақида нутқ сўзлар экан, шундай дейди: “Дунёнинг оғриқли жойлари қаерда?” У ҳайвонларни қўлга ўргатиб, тинч ушлаб турадиган боқувчи эмас, қаттол овчиси эди. Унинг вазифаси ҳайвонни қўлга олиш ёки ўлдириш, тамом. Агар Че Геварада ака-ука Кастролар бўлмаганда ва унинг ўзи диктаторликни тўлиқ эгаллаганда, эҳтимол, Кубани Камбоджа тақдири кутган бўларди.

    Че — ҳақиқий қаҳрамондан ажралиб чиққан рамз. Че — хато ва пуч ғоялар таъсиридан тўлиқ чиқа олмай, ўзини ўтга отган одам, мислсиз қаҳрамонликлари билан бир қаторда кўз кўриб, қулоқ эшитмаган ёвузликлари ҳам эсланадиган ғалати тимсол.

    10.05.2023, 10:00   Изоҳ (0)   9878
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Бурни “уриб туширилган” Сфинкс, уйланиш учун ўзгартирилган ёш ва аслида пакана бўлмаган император — Наполеон Бонапарт афсоналарида ҳақиқат кўлами

    30.04.2023, 15:40

    Роман ҳам, қисса ҳам бўлмаган “Уруш ва тинчлик”, қимиз орқали топилган шифо. Пойабзал ларни хушламаган граф Толстой шахсияти

    03.05.2023, 10:50

    Ҳашаматли самолёт, қиммат меҳмонхоналар ва расман авлиёлик. “Қашшоқлар эмас, қашшоқликнинг дўсти” бўлган Тереза онанинг саволларга бой умри

    07.05.2023, 10:10

    АҚШ суди Дональд Трампни журналист Жин Керроллни зўрлашга уринишда айбдор деб топди

    10.05.2023, 09:12

    Судда ютқазган UzAuto Motors, эшак миниб кетаётган суданлик қочқин, ҳарбий парадда кайфиятсиз ўтирган Лукашенко — 9 май суратлари

    09.05.2023, 22:45

    Зеленский офиси Украинада тинчлик ўрнатиш шартини айтди 

    09.05.2023, 22:30
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    InfinBANK Visa Direct орқали халқаро пул ўтказмаларига қўйилган лимитларни оширди 


    МКБАНК халқаро молия бозорида: Қозоғистон банкларидан 15 миллион доллар жалб қилинди


    “Бизнесни ривожлантириш банки” бизнес учун қулай инновацион банк бўлишга интилмоқда


    UZTELECOM 10 Гбит/с тезликдаги уй интернетини фойдаланувчиларга тақдим этди


    Абадий ишончлилик ва хавфсизлик: GWM соҳанинг янги стандартларини жорий этмоқда


    ANORBANK ва БС/2 Ўзбекистонда банкларда ўз-ўзига хизмат кўрсатиш тармоғини кенгайтирмоқда


    “Akkermann цемент” халқаро форуми: қурилиш материаллари соҳасидаги муаммолар кенг таҳлил қилинди


    “Ўзбекинвест” IUA аъзосига айланди ва Лондоннинг глобал суғурта бозорида ўз мавқеини мустаҳкамлади


    Систит — бу уят эмас!


    Ипотека Банк OTP Group ўзини ўзи банд қилганларга янги ипотека дастурини ишга туширди: ҳужжатларсиз, асаббузарликсиз, самарали натижалар билан


    Сўзлар аҳамиятга эга: TBC Bank 8 март табрикларини пулларга айлантириб, аёллар тадбиркорлигини қўллаб-қувватлади


    Octobank банкоматларни BS/2 билан бирга “ақллироқ” қилади


    Centrum Air янги Airbus A320neo — авиапаркидаги тўққизинчи самолётни қабул қилиб олди 


    2025 йилнинг 5 ойи давомида Mobiuz минглаб таянч станцияларини ишга туширди ва техник инфратузилмани замонавийлаштирди


    Chery газга ўтмоқда: кафолат тўлиқ сақланиб қолинади, ўрнатиш эса 31 майгача бепул! 

     

    Тавсия этамиз

    “Икки хонали уй учун 715 млн сўмдан”. “Дарё”даги мақоладан сўнг пойтахт ҳокимлиги уйсиз қолган аҳолига хонадон сотиб олиш учун маблағ ажратди

    28 май, 21:15

    Будапешт фасадлари: санъат кўчада яшайди (фото)

    27 май, 10:00

    Ҳитлердан сўнг энг машҳур нацист – дорга осилган Риббентропнинг аянчли тақдири

    31 май, 19:25

    Аёл овчилардан илғор самолётларга қадар — Украина рус Shahed’ларини қандай овлайди?

    19 май, 20:10
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Таниқли бастакор Дилором Омонуллаева 66 ёшда вафот этди

    Шоу-бизнес | 31 май, 20:10

    “Калмар ўйини 3”: Жанубий Кореянинг 2025 йил июнь ойида премераси бўладиган 6 та сериали

    Маданият | 31 май, 19:52

    Ҳитлердан сўнг энг машҳур нацист – дорга осилган Риббентропнинг аянчли тақдири

    Дунё | 31 май, 19:25

    Инзаги ва Энрике финал олдидан нималар деди?

    Спорт | 31 май, 18:59

    Очиқ фазодаги илк меҳмонхона 2027 йилда фойдаланишга топширилади

    Технологиялар | 31 май, 18:55

    Ўзбекистонда YouTube монетизацияси ёқилиши ЯИМни кўпайтириши мумкин — таҳлил

    Ўзбекистон | 31 май, 18:31

    Генетик модификациялаган ўргимчаклар қимматбаҳо ипак толаси ишлаб чиқара бошлади

    Технологиялар | 31 май, 17:55
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.