24 февраль куни Қонунчилик палатасининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари ҳамда Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмиталарининг қўшма йиғилиши бўлиб ўтди. Унда “Ўзбекистон Республикасининг конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Конституциявий қонун лойиҳасини такомиллаштириш бўйича амалга оширилган ишлар кўриб чиқилди, деб хабар бермоқда қуйи палата ахборот хизмати.
Айтилишича, 24 ноябрь кунги мажлисда сиёсий партиялар фракциялари томонидан илгари сурилган таклифлар янгиланаётган Конституция матнига қўшилган. Хусусан, давлат ҳокимияти ва бошқаруви органларининг ваколатларини аниқлаштиришга, шунингдек, уларнинг ҳамкорлик механизмларини такомиллаштиришга, жамоатчилик, парламент ва депутат назорати механизмларини яхшилашга, ижтимоий давлат принципларини рўёбга чиқаришнинг конституциявий механизмларини кучайтиришга қаратилган нормалар киритилган.
Конституциявий қонун лойиҳаси қуйидаги нормаларга мувофиқлиги бўйича 6 турдаги экспертизадан ўтказилган:
- лингвистик;
- юридик;
- гендер-ҳуқуқий;
- коррупцияга қарши;
- жамоатчилик;
- инсон ҳуқуқлари.
“Инсон—жамият—давлат” тамойили
Таъкидланишича, янгиланаётган Конституция орқали илгари амал қилиб келган “давлат—жамият—инсон” тамойилини “инсон—жамият—давлат” деб ўзгартириш кўзда тутилган.
“Энг аввало инсон манфаатини ҳар нарсадан устун қўйиш мақсад қилинган. Жумладан, инсоннинг давлат органлари билан ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги ноаниқликлар инсон фойдасига талқин қилиниши белгиланмоқда”, — дейилади хабарда.
Жумладан, солиқ қонунчилигида бир-бирига номувофиқ бўлган нормалар вужудга келган бўлиб, янги таҳрирдаги Конституцияда бундай номувофиқликлар давлатга эмас, балки инсон фойдасига ҳал этилади деб белгиланди.
Давлат фуқарони ишсизликдан ҳимоя қилади
Янги таҳрирга аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш тизимини кучайтиришга қаратилган қўшимча нормалар киритилди. Жумладан, давлатнинг фуқароларни ишсизликдан ҳимоя қилиш ва камбағалликни қисқартириш чораларини кўришга оид вазифаларини назарда тутувчи янги модда қўшилди. Мазкур моддага мувофиқ, давлат фуқаролар бандлигини таъминлаш учун уларнинг касбий тайёргарлиги ҳамда қайта тайёрланишини ташкил этиши ва рағбатлантириши назарда тутилмоқда.
Фуқаронинг уй-жойли бўлиш ҳуқуқи
Йиғилишда таъкидланишича, фуқароларнинг уй-жойли бўлиш ҳуқуқи конституциявий даражада мустаҳкамланмоқда. Давлат уй-жой қурилишини рағбатлантириши ва уй-жойга бўлган ҳуқуқнинг амалга оширилишига шарт-шароит яратиши белгиланмоқда. Ижтимоий жиҳатдан эҳтиёжманд тоифаларни уй-жой билан таъминлашнинг қонуний асослари яратилмоқда.
Бундан ташқари, Конституцияда ҳеч ким суднинг қарорисиз ва қонунга номувофиқ ҳолда уй-жойидан маҳрум этилиши мумкин эмаслиги аниқ равшан мустаҳкамланмоқда. Уй-жойидан маҳрум этилган мулкдорга уй-жойнинг ҳамда у кўрган зарарларнинг ўрни қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибда олдиндан ҳамда тенг қийматда қопланиши таъминланади.
“Мазкур норманинг Конституцияга киритилиши бир неча йиллардан буён жамиятимизда ўткир муаммолардан бирига айланган ‘снос’ билан боғлиқ муаммога нисбатан халқпарвар, мулкдорлар манфаатини ҳимоя қилувчи оқилона ечим бўлади”, — дейилади хабарда.
Адолатли солиқ ва йиғимлар
Таъкидланишича, Конституциявий қонун лойиҳасида барча соҳаларда фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқлари таъминланишига эришиш масаласи устувор қўйилган. Шу сабабли унда солиқ ва йиғимлар адолатли бўлиши ва фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини амалга оширишига тўсқинлик қилмаслиги белгиланмоқда.
“Бозор муносабатлари тобора ривожланаётган шароитда ушбу норма барча фуқаролар, тадбиркорлар ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлашга хизмат қилади”, — дейилади хабарда.
Ҳоким бир вақтнинг ўзида кенгаш раиси бўлолмайди
Депутатларнинг айтишича, аввалги муҳокамаларда Конституциявий қонун лойиҳасидан ҳокимларнинг халқ депутатлари Кенгашларига бошчилик қилишини назарда тутувчи қоида чиқариб ташланган. Бироқ жамоатчилик томонидан берилган таклифларда бундай ўзгаришнинг ўзи етарли эмаслиги, яъни ҳокимлар халқ депутатлари Кенгашларида раҳбар бўла олмаслиги аниқ кўрсатилиши кераклиги билдирилган. Шунга мувофиқ, “ҳоким лавозимини эгаллаб турган шахс бир вақтнинг ўзида тегишли халқ депутатлари Кенгашининг раиси лавозимини эгаллаши мумкин эмас” деган қатъий норма ўрнатилмоқда.
Меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори масаласи
Бундан ташқари, етарлича асослантирилмаган, низо келтириб чиқарувчи ёки Конституцияда акс эттиришга эҳтиёж йўқ деб ҳисобланувчи қоидалар чиқариб ташланмоқда. Масалан, муҳокамага чиқарилган лойиҳада “меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори инсоннинг нафақат ўзи, балки оиласи яшаши учун ҳам етарли бўлиши керак” деган норма кўп эътирозларга сабаб бўлди.
Хусусан, жамоатчилик ҳамда экспертларнинг фикрича, айнан бир хил лавозимдаги ходимларга оиласининг катта ёки кичиклиги, яъни оила аъзолари сонига қараб турлича иш ҳаққи тўланиши тенглик мезонига тўғри келмайди ва меҳнат соҳасида камситишга олиб келади. Шу сабабли ушбу қоида “меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори инсоннинг муносиб турмуш даражасини таъминлаш зарурати ҳисобга олинган ҳолда белгиланади” деган қоидага алмаштирилди.
Тадбир якунида Конституциявий қонун лойиҳаси муҳокамаси яна давом эттирилиши маълум қилинди. Жумладан, яқин кунларда олимлар, ҳуқуқшунослар, фаол ёшлар иштирокида муҳокамалар бўлиб ўтиши режалаштирилган.
Қўшма йиғилишда кун тартибидаги масала юзасидан қўмиталарнинг тегишли қарори қабул қилинди.
Изоҳ (0)