24-fevral kuni Qonunchilik palatasining Korrupsiyaga qarshi kurashish va sud-huquq masalalari hamda Demokratik institutlar, nodavlat tashkilotlar, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari qo‘mitalarining qo‘shma yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Unda “O‘zbekiston Respublikasining konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi Konstitutsiyaviy qonun loyihasini takomillashtirish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlar ko‘rib chiqildi, deb xabar bermoqda quyi palata axborot xizmati.
Aytilishicha, 24-noyabr kungi majlisda siyosiy partiyalar fraksiyalari tomonidan ilgari surilgan takliflar yangilanayotgan Konstitutsiya matniga qo‘shilgan. Xususan, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining vakolatlarini aniqlashtirishga, shuningdek, ularning hamkorlik mexanizmlarini takomillashtirishga, jamoatchilik, parlament va deputat nazorati mexanizmlarini yaxshilashga, ijtimoiy davlat prinsiplarini ro‘yobga chiqarishning konstitutsiyaviy mexanizmlarini kuchaytirishga qaratilgan normalar kiritilgan.
Konstitutsiyaviy qonun loyihasi quyidagi normalarga muvofiqligi bo‘yicha 6 turdagi ekspertizadan o‘tkazilgan:
- lingvistik;
- yuridik;
- gender-huquqiy;
- korrupsiyaga qarshi;
- jamoatchilik;
- inson huquqlari.
“Inson—jamiyat—davlat” tamoyili
Ta’kidlanishicha, yangilanayotgan Konstitutsiya orqali ilgari amal qilib kelgan “davlat—jamiyat—inson” tamoyilini “inson—jamiyat—davlat” deb o‘zgartirish ko‘zda tutilgan.
“Eng avvalo inson manfaatini har narsadan ustun qo‘yish maqsad qilingan. Jumladan, insonning davlat organlari bilan o‘zaro munosabatlarida yuzaga keladigan qonunchilikdagi noaniqliklar inson foydasiga talqin qilinishi belgilanmoqda”, — deyiladi xabarda.
Jumladan, soliq qonunchiligida bir-biriga nomuvofiq bo‘lgan normalar vujudga kelgan bo‘lib, yangi tahrirdagi Konstitutsiyada bunday nomuvofiqliklar davlatga emas, balki inson foydasiga hal etiladi deb belgilandi.
Davlat fuqaroni ishsizlikdan himoya qiladi
Yangi tahrirga aholini ijtimoiy himoya qilish tizimini kuchaytirishga qaratilgan qo‘shimcha normalar kiritildi. Jumladan, davlatning fuqarolarni ishsizlikdan himoya qilish va kambag‘allikni qisqartirish choralarini ko‘rishga oid vazifalarini nazarda tutuvchi yangi modda qo‘shildi. Mazkur moddaga muvofiq, davlat fuqarolar bandligini ta’minlash uchun ularning kasbiy tayyorgarligi hamda qayta tayyorlanishini tashkil etishi va rag‘batlantirishi nazarda tutilmoqda.
Fuqaroning uy-joyli bo‘lish huquqi
Yig‘ilishda ta’kidlanishicha, fuqarolarning uy-joyli bo‘lish huquqi konstitutsiyaviy darajada mustahkamlanmoqda. Davlat uy-joy qurilishini rag‘batlantirishi va uy-joyga bo‘lgan huquqning amalga oshirilishiga shart-sharoit yaratishi belgilanmoqda. Ijtimoiy jihatdan ehtiyojmand toifalarni uy-joy bilan ta’minlashning qonuniy asoslari yaratilmoqda.
Bundan tashqari, Konstitutsiyada hech kim sudning qarorisiz va qonunga nomuvofiq holda uy-joyidan mahrum etilishi mumkin emasligi aniq ravshan mustahkamlanmoqda. Uy-joyidan mahrum etilgan mulkdorga uy-joyning hamda u ko‘rgan zararlarning o‘rni qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibda oldindan hamda teng qiymatda qoplanishi ta’minlanadi.
“Mazkur normaning Konstitutsiyaga kiritilishi bir necha yillardan buyon jamiyatimizda o‘tkir muammolardan biriga aylangan ‘snos’ bilan bog‘liq muammoga nisbatan xalqparvar, mulkdorlar manfaatini himoya qiluvchi oqilona yechim bo‘ladi”, — deyiladi xabarda.
Adolatli soliq va yig‘imlar
Ta’kidlanishicha, Konstitutsiyaviy qonun loyihasida barcha sohalarda fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari ta’minlanishiga erishish masalasi ustuvor qo‘yilgan. Shu sababli unda soliq va yig‘imlar adolatli bo‘lishi va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirishiga to‘sqinlik qilmasligi belgilanmoqda.
“Bozor munosabatlari tobora rivojlanayotgan sharoitda ushbu norma barcha fuqarolar, tadbirkorlar huquq va manfaatlarini ta’minlashga xizmat qiladi”, — deyiladi xabarda.
Hokim bir vaqtning o‘zida kengash raisi bo‘lolmaydi
Deputatlarning aytishicha, avvalgi muhokamalarda Konstitutsiyaviy qonun loyihasidan hokimlarning xalq deputatlari Kengashlariga boshchilik qilishini nazarda tutuvchi qoida chiqarib tashlangan. Biroq jamoatchilik tomonidan berilgan takliflarda bunday o‘zgarishning o‘zi yetarli emasligi, ya’ni hokimlar xalq deputatlari Kengashlarida rahbar bo‘la olmasligi aniq ko‘rsatilishi kerakligi bildirilgan. Shunga muvofiq, “hokim lavozimini egallab turgan shaxs bir vaqtning o‘zida tegishli xalq deputatlari Kengashining raisi lavozimini egallashi mumkin emas” degan qat’iy norma o‘rnatilmoqda.
Mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori masalasi
Bundan tashqari, yetarlicha asoslantirilmagan, nizo keltirib chiqaruvchi yoki Konstitutsiyada aks ettirishga ehtiyoj yo‘q deb hisoblanuvchi qoidalar chiqarib tashlanmoqda. Masalan, muhokamaga chiqarilgan loyihada “mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori insonning nafaqat o‘zi, balki oilasi yashashi uchun ham yetarli bo‘lishi kerak” degan norma ko‘p e’tirozlarga sabab bo‘ldi.
Xususan, jamoatchilik hamda ekspertlarning fikricha, aynan bir xil lavozimdagi xodimlarga oilasining katta yoki kichikligi, ya’ni oila a’zolari soniga qarab turlicha ish haqqi to‘lanishi tenglik mezoniga to‘g‘ri kelmaydi va mehnat sohasida kamsitishga olib keladi. Shu sababli ushbu qoida “mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori insonning munosib turmush darajasini ta’minlash zarurati hisobga olingan holda belgilanadi” degan qoidaga almashtirildi.
Tadbir yakunida Konstitutsiyaviy qonun loyihasi muhokamasi yana davom ettirilishi ma’lum qilindi. Jumladan, yaqin kunlarda olimlar, huquqshunoslar, faol yoshlar ishtirokida muhokamalar bo‘lib o‘tishi rejalashtirilgan.
Qo‘shma yig‘ilishda kun tartibidagi masala yuzasidan qo‘mitalarning tegishli qarori qabul qilindi.
Izoh (0)