“Японияда дунёдаги зилзилаларнинг 20 фоизи содир бўлган” – профессор Воҳидхон Исмоилов

Японияда дунёдаги зилзилаларнинг 20 фоизи содир бўлган. Бу ҳақда Фанлар академияси Сейсмология институти директори ўринбосари Воҳидхон Исмоилов “Дарё”га берган интервьюсида айтди.

Воҳидхон Исмоиловнинг таъкидлашича, япон халқи болаларни мактаб давридан зилзилага тайёрлаб боради.

“Ўтган йили Япониядаги университетлар ҳамда сейсмологик тадқиқотлар олиб борадиган институтларда бўлдик ва у ердаги мутахассислар билан мулоқот қилдик. Очиғини айтганда, Япония сейсмик нуқтаи назардан Туркиядан ҳам оғир аҳволда. Чунки у ерда регионал ёриқлар кўп ва тўртта плитанинг ҳаракати мавжуд.

Бутун Японияда бўлган зилзилалар дунёдаги зилзилаларнинг 20 фоизини ташкил қилади. У ерда кўрсаткич шу даражада юқори. Охирги 2011 йилдаги Синдай провинциясидаги Фукусима зилзиласи 9 баллдан ошиқ магнитудада бўлган. Японлар зилзилаларга мослашгани учун у ерда биноларни мустаҳкам қуришга эътибор кучли, одамларни зилзилалар ва сунамиларга ёшлигидан, мактабдан тайёрлашади. Японияда бинолар остига эластик фундаментлар қилинади. Бунинг натижасида зилзила қисман бўлса-да сўнади. Бино платформада тураверади, остки қисми эса қимирлайверади” – деди олим.

Профессорнинг айтишча, Японияда қурилаётган биноларда 800—1000 маркали цементлар ишлатилади.

“Ўша бетон бино қуришдан олдин синаб кўрилади. Синов даврида бетон зилзиладан каттароқ кучланишга бардошли бўлиши талаб этилади. Улар фойдаланаётган арматураларни кўриб, қотиб қолдик. Японияда ҳақиқатан технология жуда кучли ривожланган”, – деди сейсмолог.

Аввалроқ Воҳидхон Исмоилов агар 11 баллик зилзила бўлса, ер юзида бинолар умуман қолмаслиги ҳақида гапирганди.

“5 магнитудадан юқори бўлган зилзила кучли ҳисобланади. Бу ўртача 6–7 балларга тўғри келади. Энг юқори магнитуда 10 балл бўлади. Бизнинг ускуналар максимум 12 баллик шкалани ҳисоблайди. Аслида 10 баллик зилзилада бинолар қулаб, атроф теп-текис бўлади. Англаш мумкинки, 11 баллик ер силкинишида бинолар умуман қолмайди. Бунда ер юзида кўчкилар, ер релефида ўзгаришлар юз беради. Энди 12 балл деганимиз даҳшатнинг ўзи. Ер юзида жуда катта ўзгаришлар бўлади. Масалан, дарёларнинг ўзанлари ўзгариб кетади. Табиий тўғонлар пайдо бўлади”, – дейди мутахассис.