2023 йил 1 январь ҳолатига кўра, Ўзбекистоннинг олтин-валюта захиралари 35,8 млрд долларни ташкил қилди.
Захиралар ўтган ойга нисбатан 2,3 млрд долларга кўпайди. Улар асосан олтин ва хорижий валютадан иборат. Декабрь ойида иккаласи ҳам кўпайган:
- валюта — 1,7 млрд долларга кўпайди (умумий 11,6 млрд доллар);
- олтин — 600 млн долларга кўпайди (умумий 22,46 млрд доллар).
Декабрда Ўзбекистоннинг олтин-валюта захиралари кетма-кет иккинчи ой кўпайди. Мамлакат захираларида тахминан 395 тонна олтин бор ва ноябрга нисбатан 3 тоннага камайган.
Ўзбекистон 2022 йилнинг ноябрь ойида етти ойдан сўнг илк марта олтин сотди. Мамлакатнинг олтин захиралари камайишига бу ҳолат ҳам ўз таъсирни ўтказган. Йил бошидан бери Ўзбекистоннинг қимматбаҳо металл захиралари 35 тоннага кўпайган.
Ўзбекистон нега олтин сотди?
Глобал олтин нархлари март ойида 2 050 доллар атрофида шаклланган эди. Бироқ геосиёсий вазият оқибатида нархлар йил давомида 1 650 доллардан ҳам тушиб кетди.
Бу ҳолатда Ўзбекистон кўпроқ олтин сотиб ола бошлади ва қимматбаҳо металлни харид қилиш бўйича жаҳонда етакчилардан бирига айланди.
«Биз учун иккита омил бор: жорий нарх ва келажакдаги нарх. Нарх кўтарилмоқдами ёки у ўзининг энг юқори чўққисига етиб, пасайяптими? Бу биз излаётган дақиқа. Агар нарх кўтарилаётган бўлса, кутганимиз маъқул», — деган эди Ўзбекистон Марказий банки раиси ўринбосари Беҳзод Ҳамроев.
Ноябрь ойига келиб вазият бирмунча яхшиланди ва жаҳонда олтин нархлари 1 800 долларгача кўтарилди. Айни шу даврдан бошлаб Ўзбекистон яна олтин сотишни бошлаган.
Олтин захиралари нима учун керак?
Оддий тил билан айтганда, бу суғурта, давлатнинг «хавфсизлик ёстиғи». Захиралар дунёнинг деярли барча мамлакатларида фавқулодда вазиятлар учун мавжуд.
Захиралар одатда юқори ликвидли, яъни тез сотиладиган активларда сақланади. Олтин ва хорижий валюта ушбу талабларга жавоб беради — улардан исталган вақтда қарз тўлаш ёки инвестициялар учун фойдаланиш мумкин.
2017 йилгача Ўзбекистон захиралари тўғрисидаги маълумотлар жамоатчиликка эълон қилинмас эди. Ўша йилнинг ноябрь ойида захиралар 26 миллиардни ташкил этиши маълум бўлган. Ўшандан бери улар 10 млрд долларгача ўсган.
Захиралардан қандай мақсадларда фойдаланиш мумкин ва ўрни қандай тўлдирилади?
Захиралардан турли мамлакатларда турлича фойдаланилади. Бу одатда тўлов баланси тақчиллигини молиялаштириш, валюта бозорида интервенциялар ўтказиш, миллий валюта курсини ушлаб туриш, ташқи қарзларни қоплаш ва бошқаларни ўз ичига олади.
Захиралар мамлакатда қазиб олинган олтин, халқаро бозорга қимматли қоғозлар чиқарилиши, савдо баланси профицити ва бошқалар ҳисобига тўлдирилади.
Масалан, Ўзбекистонда захиралар ОКМК ёки НКМК томонидан қазиб олинган олтин ҳисобига тўлдирилади. Олтин четга сотилганда мамлакатдаги захиралар ҳам камаяди. Ўзбекистон эса ноябрда март ойидан бери биринчи марта олтин сотди.
35,8 млрд доллар — бу кўпми ёки кам?
Бошқа мамлакатлар билан таққосланса, унда Хитой катта фарқ билан биринчи ўринда — 3,1 трлн доллар. Иккинчи ўринда Япония (1,23 трлн доллар), учинчи ўринда эса Швейцария (841 млн доллар) туради.
Сўнгги маълумотларга кўра, қўшни мамлакатлар орасида Қозоғистон захиралари 33,9 миллиард долларни, Тожикистонники 2,7 миллиард долларни, Қирғизистонники эса 2,5 миллиард долларни ташкил этади.
Ривожланаётган мамлакатларга, шу жумладан, Ўзбекистонга ҳам халқаро ташкилотлар уч ойлик импортни молиялаштириш учун етарли бўлган захираларни сақлашни тавсия қилади.
35,8 млрд доллар ҳозир Ўзбекистонга 14 ойдан ортиқ импортни молиялаштириш учун етарли. Бундай кўрсаткич ишончли ҳисобланади.
Ўзбекистон халқаро захиралари 2022 йил бошидан 628 млн долларга ёки 1,8 фоизга ошди. Бунда олтин нархининг йил бошидаги 1 799 доллардан 1 812 долларгача кўтарилишининг таъсири 0,2 млрд долларни ташкил қилган.
Изоҳ (0)